Atatürk’ün devletçi ve halkçı ekonomisinde para, insan içindir, toplum, ekonomi ve ülke içindir. Bu nedenle, Atatürk döneminde kurulan bankaların tamamının, toplumda bir işlevi vardır. Sanayiyi, madenciliği, denizciliği, esnafı, hatta yetimleri korumak, geliştirmek amacıyla kurulmuştur bankalar. Alanlarında sanayi tesisleri kuran, üretim alanları açan kurumlardır bankalar. Atatürk döneminde, toplumsal, ekonomik ve insani bir işlevi olmayan bir tek bankaya bile rastlanılmaz.
Bugün ise tam tersidir. Banka para içindir. Fabrika kuran, işletme açan banka göremezsiniz. Hatta banka, sanayiyi, tarımı, esnafı ve bireyleri haczeden spekülatör merkezleridir.
Toplumcu ve ekonomik bankacılık tasfiye edenler, milli bankalarımızı yabancılara vermede de sorun görmediler. Yerli bankalarımızın yüzde 70’i yabancıların eline geçti. Para piyasasındaki yabancı egemenliği ise yüzde 80’i aştı.
Atatürk’ün kurdurduğu bankalara ve işlevlerine bakınca, Amerikancı ve AB’ci hükümetlerin, bu bankalara ve yarattıkları değerlere kinle saldırmalarının sebebi daha iyi anlaşılıyor.
SÜMERBANK
1 Temmuz 1933’te kuruldu. Adını Atatürk verdi. Bankacılık yanında, tekstil, demir-çelik, deri, çimento, kâğıt ve selüloz fabrikaları kurdu.
İlk büyük tesis, 1935’te Adana’da kuruldu. 1932’de İsmet İnönü, Sovyetler Birliği’nden 8.5 milyon liralık kredi almıştı, tesisin tasarımı Sovyetlere aitti. Adana Bez Fabrikası ve Lojmanları, ilk modern tekstil kuruluşu idi.
SÜMERBANK ve kurumun bankacılığı, 1987’de başlayan saldırıya kadar Türk sanayisine ve tarımına önderlik etti.
SÜMERBANK’ın bankası 1987’de, satılması için Kamu Ortaklığı İdaresi’ne devredildi. 24 Ekim 1995’te Hayyam Garipoğlu’na satıldı. Garipoğlu’nun adı Malki cinayeti ve TÜRKBANK skandalına karışınca, banka elinden alındı, 21 Aralık 1999’da TMSF’ye devredildi. TMSF, el koyduğu Egebank, YURTBANK, YAŞARBANK, Bank Kapital, Ulusal Bank’ı, SÜMERBANK bünyesinde birleştirildi. Birleştirilen 5 banka ve SÜMERBANK, 9 Ağustos 2001’de OYAK Grubu’na satıldı, 2002’de OYAKBANK’a devredildi. OYAKBANK ise 2007’de Hollanda’nın ING BANK’ına satıldı. Böylece ING BANK, SÜMERBANK ile beraber 5 bankanın daha sahibi oldu.
SÜMERBANK’ın bankası tasfiye edilir, yabancıların eline geçecek serüvende top gibi oynanırken, bir yandan da Sümerbank’ın yarattığı fabrika ve işletmelere saldırıyorlardı.
4 iplik fabrikası, 3 hambez fabrikası, 4 dokuma fabrikası, 6 basma fabrikası, 5 yün sanayi işletmesi, 1 konfeksiyon işletmesi, 5 deri ve kundura işletmesi, 1 çini ve porselen işletmesi, 1 mensucat boyaları işletmesi, 1 palamut ve valeks işletmesi, 1 sungipek ve vizkoz mamulleri işletmesi, 3 halı fabrikası, 1 çırçır işletmesi, Sümerbank’ın yarattıklarının bazılarıdır.
Bu fabrika ve işletmelerin tamamı satıldı. Satılan fabrikaların 14’ü hakkında kesinleşen yargı kararı ile “satışın usulsüz olduğu” saptandı. Karar gereği kurumun geri alınması gerekirken, mahkeme kararı hiçe sayıldı ve işgalciler kurumları mahvetti. Taş taş üstünde bırakmadılar. Binalarını yıktılar, AVM ve gökdelen yaptılar.
Sümerbank, Atatürk’ün ekonomik devriminin mihenk taşı idi.
EMLAK VE EYTAM BANKASI
“EYTAM” yetim demekti. Kurtuluş Savaşı’nın ateşi daha sönmeden, Cumhuriyet kurulur kurulmaz, 1926 senesinde kurdurmuştu Atatürk. Bu ülkenin ve milletin, Kurtuluş Savaşı yetimlerine borcu vardı. Onları aç ve açıkta bırakamazdı. Kurulan banka yetimlere sahip çıkacak, başlarını sokacakları ev yapacaktı.
Önemli işler gördü banka. Yaptığı konutlar arasında, 434 konutluk Saraçoğlu Mahallesi önemlidir.
Ancak banka 1946’da, yetimlerin ve yoksulların bankası olmaktan çıkarıldı. Tek amacı para kazanmak olan, kapitalist piyasa bankasına dönüştürüldü. Sermayesi artırıldı ve Türkiye Emlak Kredi Bankası Anonim Ortaklığına devredildi.
SANAYİ VE MAADİN BANKASI
İzmir İktisat Kongresi gereği 1925’te kuruldu. Kendisine devredilen devlet fabrikalarını, özel sektöre devredinceye kadar işletecek, sanayi ve maden alanında özel sektöre kredi verecek, bankacılık yapacaktı. Ancak genç Cumhuriyet, halkçı ve devletçi modelde karar kılınca, banka da 1932’de elindeki fabrikaları Sanayi Ofisi’ne devretti. Ardından da banka, 1932’de Türkiye Sanayi Kredi Bankası’na devredildi.