Adıyaman’daydım. Anlattılar... Dinledikçe meraklandım, öğrendikçe tedirgin oldum. Bir yerine basmış, incitmiş miydim acaba?
Tarih fışkıran topraklar. Onlarca devlet kurulmuş, onlarca taht devrilmiş, onlarca işgal yaşanmış. Çok kan dökülmüş, çok can vermiş buralarda. Dinledikçe, düşündüm, düşündükçe irkildim, kaldırdım ayağımı. Altında bir beden yatıyordu kesin. Burada, burada da... Mehmet Akif’in, “Şüheda fışkıracak toprağı sıksan, şüheda” dediği topraklar. Anadolu’nun en eski yerleşim yerlerinden. Milattan önce 1200’lerde Hititler ve Mitanniler arasında el değiştiren savaşa kadar kimlerin yaşadığı henüz belli olmasa da, 40 bin yıllık bir tarihe sahipmiş. Palanlı Mağarası’nda 40 bin yılın izlerine rastlamışlar.
Hititler, Frigler, Hitit kalıntısı Kummuh Devleti, sonra Asurlar, Persler, Satraplar... Sonra Büyük İskender dönemi, Makedonyalı Selev-kos hükümranlığı, sonra Kommagene Krallığı... Roma İmparatorluğu, parçalanması ve Doğu Roma dönemi. Sonra Müslüman akınları, Emeviler... Sonra Abbasiler, ardından Bizanslılar... Sonra Moğollar... Selçuklular, Memlük devleti, Timurlenk, Dulkadiroğulları... Sonra Yavuz dönemi ve Osmanlı hakimiyeti.
Adıyaman, Osmanlı döneminde Samsat’taki Sancakla Maraş Beylerbeyliğine bağlıyken, Tanzimat sonrası Malatya’nın kazası yapılmış.
Cumhuriyet, Hısn-ı Mansur olan şehrin adını 1926’da Adıyaman olarak değiştirir ve 1954’te Malatya’dan ayırarak il statüsü verir.
Krom, bakır ve petrol yatakları diyarıdır Adıyaman...
Toprakları, tarımsal ürünlerin hemen hepsi için elverişli. 25 çeşit üzüm yetişen diyardır burası. Besni üzümünün sindirim sorunlarına iyi geldiği de bilinir. Pestil ve pekmez diyarı...
Antep fıstığı Gaziantep’ten daha çok bu yörede yetişirmiş. Henüz değerlendirilmeyen 5 milyon dolayında da yabani fıstık ağacından söz ediliyor.
Pamuk diyarı imiş buralar. Çukurova ile beraber anılırmış.
Tütünü meşhur buranın... Adıyaman tütünü, tütün çıkan başka yörelerin bile içmek için tercih ettiğidir.
Türkiye’nin en büyük barajı olan Atatürk Barajı burada... Ama toprakların büyük kısmı hala kıraç... Su ürünleri çalışması yok, balıkçılık yok.
Kıl keçisi diyarı burası. Hayvancılık için uçsuz bucaksız otlaklar.
Diyeceğimiz o ki, tarih desen tarih, hem de 40 bin yıla dayanan; maden desen maden, arazi desen arazi, otlak desen otlak, su desen gırla. Gel gör ki, bütün bu doğal zenginliklere rağmen, “290 bin merkez nüfuslu köy” burası. Böyle dediler. Yetti bu söz. Sitem vardı, kahır vardı, isyan vardı bu sözde.
Nasıl isyan etmesinler, deyin hele?
40 bin yıllık tarihi, bir yandan da yıkım tarihi. Cumhuriyet geldi, yıkım bitti diye sevinmişler, bu kez Cumhuriyet yıkıcıları çıkmış ortaya.
Özelleştirme vurgununu en fazla yiyen kentlerden biri burası. Taş taş üstünde bırakmamış yıkıcılar.
Tarımı yıkarken, sanayiyi de yıkmışlar. Tarımsal sanayiye saldırmışlar önce.
Pamuk üreticisini boğazlarken, Sümerbanklara da saldırdılar. Adıyaman da nasibini almış. Hem pamukta, hem fabrikada... Sümerbank İplik ve Dokuma Fabrikası’nı da satmışlar. Sonra da kapatmış, binalarını bile yıkmışlar.
Yem Fabrikası varmış. Diğer yem fabrikaları ile beraber burayı da kapatmış, yıkmışlar. Hayvan üreticisi yem bulamaz olmuş.
Et-Balık Kurumu, Süt Endüstrisi Kurumu varmış. Satmışlar. Hayvan üreticisine bir darbe daha vurmuşlar.
Çukobirlik varmış. Satmışlar, kapatmışlar, yıkmışlar sonra yıkıcılar.
Tütünü meşhur dedik ya. Demez olaydık. Gâvurun tütünü için tütüncüye kota üstüne kota koymuşlar önce. Sonra da tütün deposunu başlarına geçirmişler üreticinin, işçinin.
Çimento fabrikası varmış. Onu da satmışlar.
Ve TELEKOM vurgunu ve TEDAŞ vurgunu...
Cumhuriyetin yaptığı ne varsa yerle bir etmiş yıkıcılar.
Adıyaman halkı; işçisi, esnafı, memuru, köylüsü ile şimdilerde bir mücadeleye hazırlanıyor. “Vatan savaşı” diyorlar buna. Ellerindeki son Cumhuriyet kalesi için, TPAO için...
Güzelim Adıyaman’a, bir dokunduk bin ah işittik.
Yarın TPAO ihanetini yazıyorum.
Mehmet Akkaya / 16 Kasım 2016, Aydınlık