Yurdumuzun pek çok yöresinden orman yangınları ile ilgili haberler geliyor. Yakın çevremizde su dolu sepetleri taşıyan helikopterler uçuyor. Duman bulutlarını ve geceleri iyice göze çarpan alevleri görüyoruz. Zaten kıt olan ormanlarımızın yanması gerçekten bizlerin yüreğini de yakıyor. Bugün kısaca orman yangınlarına değineceğiz.
BAZI VERİLER
Tarım ve Orman Bakanlığı bünyesindeki Orman Genel Müdürlüğü’nün iletişim sitesinde ormancılıkla ilgili veriler yer almaktadır. Konumuzu oluşturan orman yangınları ile ilgili dosyadaki veriler incelenmiş ve özet olarak aşağıda verilmiştir. Veri kaynağı 1988 yılından başlamaktadır. Ancak yangınların çıkış nedeni hakkında bilgiler 1997 yılından başlanarak verildiğinden 1997-2019 yılları arasındaki 23 yılı kapsayan veriler kullanılmıştır. Analiz dışında tutulan zaman diliminde 1994 yılında 30 828 hektar ormanın yanmasına yol açan 3239 yangının çıktığı dikkati çekmektedir.
(Alan ölçü birimi olan hektar, daha yaygın kullanılan ve 1000 metrekareye eşit olan dekarın 10 katı büyüklüktedir. 10 bin metrekare olan hektar, yaklaşık olarak bir stadyum büyüklüğündedir.)
2000 yılındaki 26 353 hektar ormanın yanmasına yol açan 2 353 yangından 410 adedi kasıtlı olup 4 417 hektar ormanın yanmasına yol açmıştır. Kasıtlı çıkarılan bu yangınlarda ortalama olarak 10 hektardan fazla orman yanmıştır.
2008 yılında 29 749 hektar ormanın yanmasında yol açan 2 135 yangın çıkmış olup bunlardan 377’si kasıtlı çıkarılmış olup 797 hektar orman yanmıştır. Bu yangınlarda ortalama 2,1 hektar orman yanmıştır. Bu durumda 2000 yılında sayı ve yanan alan olarak rekoru oluşturan kasıtlı yangınların örgütlü bir girişim sonucunda olduğu akla gelmektedir.
2019 yılın Temmuz ve Ağustos aylarında 50’den fazla orman yangını meydana gelmiştir. PKK tarafından yönetilen “Nuçe Civan” adlı internet sitesinde yer ve tarih belirtilerek 24 orman yangının
PKK’nın yan kollarından “Ateşin Çocukları İnisiyatifi” adlı bir grup tarafından üstlenildiği, yine PKK’ya bağlı “Halkların Birleşik İntikam Milisleri” adındaki terörist grubun Muğla, İstanbul ve Tokat’ta çıkarılan dört orman yangını üstlendiği kamu oyuna duyurulmuştur (Bkz. Vatan Partisi’nin 29 Ağustos 2019 tarihli genelgesi ve Prof.Dr. Ercan Enç tarafından yapılan basın açıklaması). Altı adedi İzmir’de olan bu yangınlardan Menderes’te olanlarının günler boyu sürdüğünü ve tekrarlandığını bulunduğumuz yerden acıyla gözlemledik. Yangınlar sonrasında birçok değerlendirmeler ve eleştiriler yapıldı. Duyarlı çevrecilerin (!) teröristler tarafından üstlenilen ve açıkça itiraf edilen bu sabotajları görmezden gelmesi bizlere en az yangınlar kadar acı vermiştir.
DEĞERLENDİRME
Çizelgede verilen özet bilgileri kısaca değerlendirelim. 23 yıllık sürede yurdumuzda 50 binden fazla orman yangını çıkmış ve 2 milyon dekardan fazla alan yanmıştır. Ortalama olarak herbir yangında 4 stadyum büyüklüğünde orman etkilenmektedir. Kasıtlı çıkarılan ve kaza - ihmal sonucu çıkan yangınlarda etkilenen alan diğerlerinden 2-3 kat fazla olmaktadır. Orman yangınlarının yaklaşık olarak yarısı kaza ve ihmal sonucu çıkmaktadır. Kasıtlı çıkarılan yangın sayısı yüzde 10 olup bir o kadar da yıldırım düşmesi gibi doğal olaylar nedeniyle orman yangını çıkmaktadır. Verilerin alındığı kaynakta “faili meçhul” başlığı altnda toplanan nedeni saptanamamış olanların toplam yangın sayısı içindeki payı yüzde 30’dur.
Alan yönünden değerlendirildiğinde ortalama olarak her yıl yanan orman alanı her biri 60 dekar araziye sahip olan 1500 dolayında aile işletmesinin kurulmasına elverecek bir alandır. İncelenen zaman diliminde bir yıl içinde yanan en yüksek orman alanı, içinde 46 yerleşim birimi bulunan 25 bin hektarlık Denizli – Sarayköy ovasından daha büyüktür. Ovanın sınırları gösterir haritaya aşağıdaki bağlantıdan erişilebilir.
(Bkz. https://denizli.tarimorman.gov.tr/Duyuru/200/Denizli-Buyuk-Ova-Koruma-Alanlari-Belirlendi)
Özgün veri seti dikkatlice incelendiğinde yukarıda değinilen büyük çaplı orman yangınlarını izleyen yıllarda gerek çıkan yangın sayısında gerekse yanan orman alanında önemli ölçüde azalmalar olduğu görülmektedir. Orman yangınlarının çevre üzerinde yarattığı olumsuz etkiler ve kamu oyunun artan duyarlılığı nedeniyle ilgililer tarafından sıkı önlemler alınmış olması mümkündür. Zamanla dikkatler dağılıp önlemler sıradanlaşınca tekrar felaket boyutunda yangınlarla karşılaşıldığı göze çarpmaktadır.
Hassas bölgelerdeki yangınlar sonucunda yanabilecek materyalin azalması ve belirli bir zaman diliminde biriken maddelerin tekrar yanması mümkündür. Hava sıcaklığının yüksek ve oransal nemin düşük olduğu durumlarda yangınların başlaması ve yayılması kolay olmaktadır.
(Konuya sonraki yazıda devam edilecektir)