Çin’de çok az bilim insanı ülke çapında üne sahiptir. Bir milyar 400 milyonluk nüfus ve çok geniş bir coğrafyada böyle olması normal görülebilir. Ancak bunun istisnası da var. Çin’de ulus düzeyinde en çok değer gören bilim insanı, geçen hafta, 22 Mayıs günü, 91 yaşında ebediyete göçen Prof. Dr. Yuan Longping oldu. Bir bilim insanının ardından bütün ulus gözyaşı döktü.
Çin halkının sevdiği ve Çin devletinin saydığı, milyonların gözyaşı döktüğü, mezarında çiçek dağları oluşan bilim insanı, bir fizikçi, kimyacı, biyolog, tıpçı ya da nükleer bilimci değil bir tarım bilimci!
Prof. Dr. Yuan Longping’in bu kadar saygı görmesinin nedeni, Çin’de açlık sorununun çözülmesinde büyük katkı sağlayan melez pirinci geliştirmeye öncülük etmesi.
Kendini “entelektüel köylü” olarak tanımlayan Prof. Yuan, her gün birkaç saatini tarlalarda geçiren, bazen araştırmalarına ara vererek sapların arasında keman çalan biriydi.
BATI’NIN ÖNYARGILARINI YIKTI
Yuan Longping, Batı’da çok güçlü olan önyargıları kırarak verimi daha yüksek melez pirinç türünü geliştirerek bilimsel ilerlemeye öncülük etti. Profesör Yuan, pirinçte, kırma bir türe nasıl ulaşılacağını keşfeden ilk kişi olarak kabul ediliyor. Birbirinden tamamen farklı iki ebeveynden yaratılan soyun daha hızlı büyüdüğünü, daha fazla verim verdiğini ve olumsuz koşullara her iki ebeveynden daha iyi direndiğini kanıtladı.
Oysa pirinç, kendi kendine tozlaşan bir bitki. Bu özellik nedeniyle, melez bir çeşit geliştirmenin mümkün olmadığı uzun zamandır varsayılıyordu. Yuan'ın çalışması bu varsayımı tersine çevirdi.
Prof. Dr. Yuan Longping, bilimsel yaratıcılığın kaynağını da şöyle açıklıyor: "Hayat boyu arayışım, tüm insanların açlıktan uzak tutulmasını sağlamaktır."
İŞÇİ ÇOCUĞU
7 Eylül 1930'da Pekin'de doğan Yuan, güneydeki Jiangxi eyaletindeki Dean ilçesinden gelen bir işçi ailesinin beş erkek çocuğunun ikincisiydi. Babası Pekin-Wuhan Demiryolu hattında çalışan bir demir yolu işçisiydi ve öğretmen annesinden ilk İngilizce derslerini aldı.
Yuan’ın tarıma olan ilgisi, ilkokulda Wuhan’da bir meyve bahçesine düzenlenen okul gezisinin kazandırdığı derin bir ağaç ve bitki sevgisi ile başlamıştı. Yüksek öğretimini Chongqing’in Güneybatı Ziraat Üniversitesi’nde yaptı. 1953’te Tarım Bilimi bölümünden mezun oldu ve Hunan Ziraat Üniversitesi’nde görev almadan önce araştırmacı özelliğiyle öne çıkmıştı.
1964'te, diğerlerine göre bariz avantajları olan doğal bir melez pirinç bitkisi buldu. Büyük bir cesaretle bu türden unsurları incelemeye başladı. 1973'te ekibiyle melez pirinç türü yetiştirmeyi başardı. Ertesi yıl, tohumlamada bir atılım yaptı. İndikya (uzun taneli yapışkan olmayan) pirinç üretmek için bir dizi teknolojiyi başarıyla geliştirdiler ve Çin'i pirinç üretiminde dünya lideri yaptılar.
Bu başarı sonrasında "Hibrit Pirincin Babası" olarak anıldı. Hibrit pirinç türünün toplu ekimi 1976'da başladı ve Çin'in, ekilebilir arazisinin sadece yüzde 9'u ile dünya nüfusunun beşte birini besleyebilmesinin anahtarı oldu.
1996 yılında, Çin Tarım Bakanlığı Yuan'ı, çok daha yüksek verim için "süper pirinç" türünü geliştirmek için bir program başlatması için görevlendirdi. Bu kez verimi diğerlerinden yüzde 30 daha yüksek bir türü geliştirdi.
Çin’de pirinç üretimi verimi, 0,06 hektara karşılık gelen yüzölçümü birimi olan “mu” üzerinden hesaplanıyor. 1960'ların sonlarında verim, mu başına 300 kilogramın biraz üzerindeydi. Yuan bunu 500'ün üzerine çıkardı. Ancak Yuan daha büyük pirinç taneleri ve başına 800 kilogramın üzerinde bir verim sağlayacak tür üzerinde çok çalıştı.
1997'de Hunan'daki deney tarlasında mu başına 870 kilogram pirinç yetiştirildi. Bu türü ülke geneline yaymak için çalıştı. İkinci hedef, mu başına 800 kilogramın üzerinde bir yıllık verime ulaşmaktı. 2005 yılını bu hedef için son tarih olarak belirledi. Prof. Yuan bu hedefe 2003 yılında ulaştı. 2004 yılında “Çin'i otuz yıl içinde gıda yoksunluğundan güvenli gıdaya dönüştürmeye yardımcı olan öncü araştırma” nedeniyle Dünya Gıda Ödülü'ne layık görüldü. (1)
2014 yılında, genetik olarak değiştirilmiş pirinç üzerinde araştırmacılarla çalıştığını açıkladı ve bu süreci gıdanın “geleceği” olarak adlandırdı.
Hektar başına ortalama 15 tondan fazla verim veren bir çeşit geliştirerek pirinç üretiminde yeni bir dünya rekoru kırdı.
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
Prof. Yuan, hibrit pirinç teknolojisini ve yetiştirme tekniklerini Çin ile sınırlamadı, bunları dünya ile paylaşmak için çok çalıştı. Ömrünü Hindistan, Pakistan, Vietnam ve Afrika’daki çiftçilere hibrit pirincin nasıl yetiştirileceğini öğretmeye hasretti. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) ve Filipinler'deki Uluslararası Pirinç Araştırma Enstitüsü (IRRI) ile ortak çalışmalar yürüttü.
Prof. Yuan, "Yeni tür pirinç, tarlalarının geri kalanına ekilirse, dünya çapındaki mevcut tahıl üretimi iki katına çıkarılabilir, bu da tahıl kıtlığına önemli bir çözümdür" dedi. (2)
1981 ile 1998 yılları arasında, Yuan Longping yönetimindeki Hunan Hibrit Pirinç Araştırma Merkezi, 15 ülkeden 100'den fazla katılımcıyla 38 eğitim sınıfı düzenledi. Prof. Yuan’ın açtığı çığırı başka ülkeler de izledi. Bugün Dünyada 20'den fazla ülke hibrit pirinci ekiyor.
DÜNYANIN HAYRAN KALDIĞI PROFESÖR
Prof. Yuan’ın uluslararası ünü yıllar içinde arttı ve Avustralya, İngiltere, Mısır, İtalya, Japonya ve Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelerden teknoloji transferi taleplerini karşıladı.
Çin, hibrit pirinci ilk kez 1979'da ABD'ye ihraç etti ve Filipinler, Pakistan ve Madagaskar da dâhil olmak üzere birçok gelişmekte olan ülkeyle teknoloji paylaşım anlaşmaları imzaladı.
Prof. Yuan'ın başkanlığını yaptığı Çin Ulusal Hibrit Pirinç Araştırma ve Geliştirme Merkezi'ne göre, yurtdışında yaklaşık 8 milyon hektarlık araziye hibrit pirinç ekildi. (3)
Son yıllarında, Çin ve Dubai'de seyreltilmiş deniz suyunda mahsul yetiştirme araştırmalarına da katıldı. Tuzlu suya dayanıklı pirinç türünü geliştirdi. Dubai’de pirinç yetiştiren bir Çin ekibine başkanlık etti.
Çin Bilim Akademisi üyesi olan Yuan, 2019'da Çin'in gıda güvenliğine ve tarımın bilimsel gelişimine katkılarından ve dünyanın gıda üretimini artırmasından dolayı ülkenin en büyük onuru olan “Cumhuriyet Madalyası” ile ödüllendirildi. Ödülünü Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping’in elinden aldı.
MİLYONLARI AÇLIKTAN KURTARDI
BM Ekonomik ve Sosyal İşler Bakanlığı, "Bugün, gerçek bir gıda kahramanının ölümünün yasını tutuyoruz. Çinli bilim adamı Yuan Longping, ilk hibrit pirinç türlerini geliştirerek milyonlarca insanı açlıktan kurtardı" dedi.
BM Gıda ve Tarım Örgütü Genel Direktörü Qu Dongyu, Yuan'ın ölümünden duyduğu üzüntüyü dile getirdi. Qu, Twitter hesabında "Sevgili ustam Prof. Yuan Longping'in ölümünden derinden üzüldüm. Hayatını melez pirinç araştırmalarına adadı ve milyarlarca insanın gıda güvenliğini sağlamasına yardımcı oldu" yazdı.
Madagaskar Tarım, Hayvancılık ve Balıkçılık Bakanı Fanomezantsoa Lucien Ranarivelo, bakanlık adına taziye mesajı yayınladı. Bakan, Prof. Yuan’ın desteğiyle Madagaskar’daki pirinç üretiminin hektar başına 3 tondan 10 tona çıkarıldığını bildirdi.
Pakistan'daki Guard Tarım Araştırma ve Hizmetleri Ltd. yöneticisi Malik, 1998'de Yuan ile ilk görüşmesinde bilim adamının kendisine "işadamlarının genellikle yatırımlarından daha hızlı bir fayda istediklerini, ancak tohum yetiştiriciliğinin hızlı kar sağlayan bir endüstri olmadığını, hatta kâr bile olmayabileceğini" söylediğini aktardı. İki taraf hibrit türlerin geliştirilmesi için yirmi yıldır işbirliği yapıyor. Pakistan'ın pirinç üretimin artışı, kırsal alandaki yoksulluğun azaltılmasına yardımcı olarak büyük ekonomik ve sosyal faydalar sağladı.
Brezilya'nın önde gelen pirinç üreten eyaleti Rio Grande do Sul'un Pirinç Enstitüsü'nün teknik direktörü Ivo Mello, "Onun mirası nesiller boyu hatırlanacak," dedi. (4)
ÖNCE YETERİNCE YEMEK SONRA İYİ YEMEK
Prof. Yuan’ın hibrit pirincin kalitesine itirazlarına "Önce yeterince yemek yemeliyiz, sonra iyi yemeye geliriz" diye yanıt verdi. Prof. Yuan, yüksek verimin mutlaka düşük kalite anlamına gelmediğini açıkladı. Geçmişte, Çin halkı yeterince giyinmediğinde ve beslenmediğinde, tek hedefleri olarak yüksek verime baktılar. Bu yüzden sınırsız gübre ve tarım kimyasalları kullandılar. Bu kesinlikle kalitenin düşmesine neden oldu. Şu anda Çin, pirincin kalitesini değerlendirmek için yeni kıstaslar saptadı. Hibrit pirinci deneyenler, "Tayland pirincinden daha lezzetli" diyor şeklinde açıkladı.
Çin Komünist Partisi üyesi olmayan Prof. Yuan, Çin Bilim Akademisi üyesi ve Çin Halk Siyasi Danışma Konferansı Hunan Eyaleti Başkan Yardımcısı.
Boş zamanlarında kitap okumayı ve müzik dinlemeyi çok seviyor. Uykudan önce yatakta yarım saat kitap okumak alışkanlığından vazgeçmiyor. Aynı zamanda iyi bir yüzücü. Tarlalara motosikleti ile gidiyor ve fırsat buldukça keman çalıyor. Aynı zamanda iyi bir mahjong oyuncusu. Alçakgönüllü, çalışkan ve iyi bir baba.
SONUÇ: ASYA UYGARLIĞININ SİMGELERİNDEN
14 Mayıs Dünya Tarım Günü’nü geride bıraktığımız şu günlerde kendini milletinin ve insanlığın doğru ve yeterince beslenmesine adayan bir tarım bilimciyi anmak insanı mutlu ediyor. Bu araştırmayı yaparken, Köy Enstitülü bir değerimizi keşfediyormuş gibi bir duyguya kapıldım. Benzer devrimlerin benzer adanmış insanları. Aramızda 8 bin kilometre var ancak Prof. Yuan Longping sanki yanı başımızda. Asya’dan yükselen yeni uygarlığın değerleri ortak. Halk sevgisi, bilim aşkı ve her şeyden önce paylaşmak. Prof. Yuan Longping, adil, eşitlikçi, paylaşmacı ve insancıl bir dünya yaratma mücadelesinde bize ışık tutuyor.
Dipnotlar
(1)https://www.scmp.com/news/china/politics/article/3134637/yuan-longping-how-career-science-created-national-hero-china?utm
(2)https://www.washingtonpost.com/local/obituaries/yuan-longping-dead/2021/05/25/e23a377e-bd5a-11eb-b26e-53663e6be6ff_story.html
(3)https://www.worldfoodprize.org/index.cfm/87428/40007/a_worldbrand_name_yuan_longping_the_father_of_hybrid_rice
(4)https://www.rmhb.com.cn/World/202105/t20210524_800247302.htmlv
28 Mayıs 2021 Cuma