Çin Halk Cumhuriyeti tarihinde üniversiteye giriş sınavında bu yıl bir rekor kırıldı. 1952’den buyana uygulanan sınavda yaklaşık 11 milyon kişi merkezi sınava girdi.
Yılda bir kez yapılan, Çin’deki bütün yüksek öğretim kurumları ve ABD, Kanada, Fransa, İngiltere, Avustralya’daki bazı saygın üniversitelerce de kabul edilen merkezi seçme sınavının Çince adı “Gaokao”.
7-8 Haziran 2021’de yapılan sınavda 10 milyon 780 bin öğrenci ter döktü. Sınav 9 saatlik bölümlerden oluşuyor ve iki gün boyunca devam ediyor. Bazı eyaletlerde ise üç, hatta dört güne çıkabiliyor. (1)
Dünyanın en zor sınavları arasında gösterilen Gaokao için tüm öğrenciler en az bir yıl, okuldan döndükten sonra 6-7 saat hazırlık yapmak zorunda. Bazı liseler ise son yıl, müfredat konularından çok Gaokao için öğrencileri yetiştiriyor.
SINAV İÇİN OLAĞANÜSTÜ HAL
Sınava öğrenciler girse de başta aileleri olmak üzere tüm ülkede muazzam bir seferberlik yaşanıyor. Neredeyse ülkede olağanüstü hal uygulanıyor. Öğrencilerin dikkatini dağıtmamak için, uçuşlar, trafik yeniden düzenleniyor, sınav merkezlerinin etrafındaki şantiyeler kapatılıyor, olağanüstü güvenlik önlemleri alınıyor. Bütün ülke sınava giren öğrencilerin hizmetine koşuyor. Sınava geç kalan öğrencileri polis araçları taşıyor. Bazı çocuksuz yaşlılar gönüllü olarak, öğrencilere yardımcı olmak için görev alıyor. Öğrenciler sınavdayken aileler kapılarda onları bekliyor. Sınav alanlarının çevresi, ekonomik hareketliliğin merkezi oluyor. Bir yıl boyunca, sınav günü satışı için hazırlananlar bile oluyor.
Sınav güvenliği için teknoloji devreye sokuluyor. Yapay zeka ile denetimlere hız ve kesinlik kazandırılıyor. Öğrencilerin teknolojiyi kullanarak kopya çekmesini önlemek için de özel önlemler alınıyor. Sınav alanlarının çevresinde insansız hava araçlarının uçmasına izin verilmiyor. Sinyal kesiciler kullanılıyor.
TOPLUM BİLİMLERİ VE DOĞA BİLİMLERİ TERCİHLERİ
Çince ve matematik bütün adaylar için temel. Yabancı dil olarak İngilizce, Fransızca, Japonca, Rusça, Almanca ve İspanyolca derslerinden birini seçebiliyorlar. Öğrenciler ya toplum bilimlerine yönelik alan ya da doğa bilimlerine yönelik alan olmak üzere seçim yapmak zorunda. Toplum bilimlerini seçen öğrenciler tarih, siyaset bilimi ve coğrafya, doğa bilimlerini seçenler ise fizik, kimya ve biyoloji için daha fazla soru yanıtlıyorlar. Öğrenciler puanları belli olduktan sonra, üniversite tercihi yapıyorlar. Üniversiteler, öğrencileri seçiyor.
İMPARATORLUK SINAVLARI
2000’lerden sonra görece etkisi azalsa da Gaokao, hala Çin’deki en önemli sınav kabul ediliyor. Sınav deyince akla hemen imparatorluk dönemi memur sınavları geliyor. Çin, devlet memurlarını sınavla kabul etme konusunda dünyadaki ilk ülke. Çin'deki imparatorluk sınavı, devlet bürokrasisinin adaylarını seçmek için tasarlanmış dünyanın ilk yüksek dereceli sınav sistemiydi. İmparatorluk memurluğu, imparatorluktaki finansal başarının, sosyal saygının ve gücün ana kaynağıydı. Han hanedanlığı (MÖ 206 – MS 220) ile başladı, Tang hanedanlığı döneminde (MS 618-907) genel kural haline geldi.
Ming hanedanı (MS1368- 1644) tarafından, sınavdaki en yüksek derece olan “jinshi”, en yüksek makam için zorunlu yapıldı, en düşük derece olan” shengyuan” sahiplerinde ise muazzam bir arz fazlası oluştu. 19. yüzyılda en az bir silahlı isyan, öncelikle işsizler ve hoşnutsuz derece sahipleri tarafından gerçekleştirildi.
19. yüzyılda Çin’in demokratik devrimcileri, Çin'in teknik bilgi eksikliği, yaratıcı düşünce eksikliği ve İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri gibi yabancı güçler tarafından yenilgiye uğramasının nedeni olarak klasiklere odaklanan imparatorluk sınav sistemini suçladılar. İmparatorluk Memur sınavları sistemi nihayet 1905'te kaldırıldı.
MERKEZİ SINAV 1952’DE KURULDU
Ulusal düzeyde yapılan üniversiteleri giriş sınavı, Çin Devrimi’nin başarıya ulaşmasından üç yıl sonra 1952'de kuruldu. 1953'te ilk Beş Yıllık Plan'ın uygulanmasıyla daha da geliştirildi. Uzun tartışmalar ve bazı pilot deneylerden sonra, 1959'da kurumlaştı. Ancak, olağanüstü zor koşullarda kalkınmaya çalışan ülke, farklı öğrenci alma yollarına da başvurdu. Örneğin, bazı bölgelerde sanayiyi kurmak için, o işyerindeki gençlerin hepsi birden üniversite eğitimine yollandı. 1962'de merkezi sınav sisteminin, işçi ve köylü çocuklarına eşit imkan vermediği için eleştirilmeye başlandı. Merkezi sınavın bölgesel ve toplumsal farklılıkları yok saydığı için toplumdaki eşitliği geliştirmediği hatta bozduğu eleştirisi güçlendi.
Temmuz 1966'da merkezi sınav iptal edildi ve yerine işçileri, çiftçileri ve askerleri üniversiteye tavsiye eden yeni bir öğrenci alım politikası getirildi. Tam olmayan istatistiklere göre, 1966'dan 1977'ye kadar, işçi-köylü-asker grubuna mensup 940.000 kişi üniversitelere kabul edildi. (2)
KÜLTÜR DEVRİMİ İLE OLGUNLAŞTI
Sonraki on yıl boyunca, Mao Zedung tarafından başlatılan Kültür Devrimi ile, "entelektüel gençler" olarak adlandırılan hem lise hem de ortaokul mezunları kırsal bölgelere gitmeye ve köylerde çalışmaya zorlandı. Çin’in “mucize” diye nitelenen hızlı kalkınmasının arkasında milyonlarca gencin, çiftçilerin saflarına katılması, onlarla birlikte çalışması ve yaşaması var. Çin Devlet Başkanı ve ÇKP Genel Sekreteri Xi Jinping de bu kampanyada kırsal bölgeye gidip ve 7 yılı köylülerle birlikte yaşamış. Xi Jinping, hayatı o dönemde tanıdığını övünerek anlatıyor.
1977'nin sonlarında, Mao’nun halefi Hua Guofeng yönetiminde Gaokao yeniden başladı. 1978'den itibaren, sınav Milli Eğitim Bakanlığı’nın sorumluluğuna verildi, eyaletlerdeki farklı sınavlar kaldırıldı ve merkezileştirildi. Ancak, sınavın içeriği ve biçimindeki reformlar hiç durmadı. 1985 yılında, eyalet ve merkeze bağlı şehirlerin kendilerine özgü sınav yapmasına izin verdi.
Bu çalışmalar, pilot uygulama olarak kabul ediliyor. Şu anda 16 eyalet ve bağımsız şehir, sınav sorularını farklılaştırabiliyor. Milli Eğitim Bakanlığı devam etmekte olan reformun amacının, kırsal kesimden ve yoksul bölgelerden daha fazla öğrencinin önemli üniversitelere ve kolejlere gitmesini sağlamak olduğunu belirtiyor.
UYGURLAR’A VE MÜSLÜMANLARA AYRICALIK
Gaokao’da 1952’den beri değişmeyen tek ilke var: Etnik gruplara sağlanan pozitif ayrımcılık. Azınlık etnik gruplara mensup öğrencilerin üniversiteye girişte öne geçmesi için onlara fazladan puan veriliyor. Bu sayede başarılı bir Uygur öğrenci, Şanghay’daki, Pekin’deki veya Urumçi’deki Han kökenli bir öğrenciyi geçip, Çin’in en itibarlı üniversitesi kabul edilen Tsinghua’ya girebiliyor.
Oysa Şanghay ve Pekin’deki liselerin eğitimin düzeyi doğal olarak, ülkenin az gelişmiş batı bölgelerine göre daha ileri. Ancak farklı etkin kökendeki öğrenciler bu imtiyaz sayesinde, dışlanmışlıktan kurtarılıyor ve iyi üniversitelere girerek, toplumda söz ve karar sahibi olabiliyor. Çin’de nüfusun %93’ünü oluşturan Han kökenlilerin yanı sıra 55 etnik grup var. Çin’deki Müslümanlar da ayrı etnik grup kabul ediliyor. Uygurlar ve Tibetliler nüfus açısından en kalabalık etnik gruplar.
Xİ JİNPİNG’İN EŞİTLİK HAMLESİ
Akademik olimpiyatlarda, diğer bilim ve teknoloji yarışmalarında, spor yarışmalarında ve ayrıca "politik veya ahlaki" yarışmalarda yüksek sonuçlar elde edenlere de Gaokao’da fazladan puan verilebiliyordu. Bu imkanın yöneticiler tarafından istismar edildiği eleştirileri yapılıyordu. Her ne kadar merkezi sınavla üniversiteye giriş temel politika olsa da geçen dönemlerden kalan yöneticilerin takdirine bağlı ayrıcalıklar devam ediyordu. Xi Jinping’in çağrısı üzerine, Ulusal Halk Meclisi 2018’de yarışmalardan alınan tüm fazla puanları kaldıran bir yasa çıkardı. (3)
SOSYALİZM VE ÇİN BİRBİRİNİ YÜCELTTİ
Bugünkü Çin’de hangi alana yönelik bir araştırma yapılsa, devletin esas çabasının halkın gelişmesi, yükselmesi için verildiğini saptar. 1949’de Çin’de okuryazarlık nüfusun yüzde biri kadardı. Şimdi 1 milyar 400 milyonluk nüfusun neredeyse tamamı okuryazar oldu. BM’nin insani gelişme endeksine göre üniversite eğitimi almak önemli bir kıstas. Çin bu alanda gelişmekte olan ülkeler arasında birinci. Üniversitelerde eğitim görenlerin sayısı orta büyüklükteki bir ülke kadar: 40 milyon kişi. Her yıl 10 milyon kişi üniversiteden mezun oluyor. Üniversite mezunlarının sayısı giderek artıyor. Bu yıl sınava giren 11 milyon kişiden %85’i üniversiteye girebilecek.
Çin’de 4 milyon kişiye eğitim imkânı veren “yaşlılar üniversitesi” de var. Yaşlılar üniversitesini başka bir yazıya bırakalım.
Çin’in her alandaki başarısı, sosyalizmin başarısı. Çin’in en itibarlı gazetesi Halkın Günlüğü’nün 8 Haziran 2021 günkü başyazısı bu gerçeği teslim ediyor: “Sosyalizm, Çin'de başarısız olmadı ve Çin de Sosyalizmi kurmada başarısız olmadı”. (4)
DİPNOTLAR
(1) https://news.cgtn.com/news/2021-06-07/2021-gaokao-kicks-off-with-record-candidates-and-new-options-10U9aX3cQEg/index.html
(2) https://wenr.wes.org/2016/05/the-gaokao-history-reform-and-international-significance-of-chinas-national-college-entrance-examination
(3) https://www.globaltimes.cn/page/ 202106/1225653.shtml
(4) https://peoplesdaily.pdnews.cn/china/socialism-china-have-not-failed-each-other-commentaries-214849.html