Bu
satırların
yazarının
Çin’deki
gelişmeleri
doğru
anlama
konusunda
önemli
bir
farklılığı
var.
2011
yılından
bu
yana
Şanghay’da
yaşıyorum.
Bir
yıldır
salgın
nedeniyle
Türkiye’deyim,
bu
sayede
son
gelişmelere
Asya’nın
en
batısından
bakma
imkanı
yakaladım. Çin’deki
şirketimizse
açık.
Düzenli
olarak
“uzaktan
çalışma”
yoluyla
mesaimizi
sürdürüyoruz.
Çin’de
yaşamak
nasıl
bir
şey?
Elbette,
öncelikle
heyecan
verici.
Olağanüstü
hızlı
değişimi
anlama
çabası
insana
canlılık
kazandırıyor.
Çin’de
bulunduğum
zamanda
iş
amacıyla
çok
seyahat
ediyorum.
Yaklaşık
otuz
eyaletini
ziyaret
ettim,
gözlemledim.
Ziyaret
etmediğim
dört
eyalet
kaldı.
Kuzeydoğudaki
iki
eyalet,
İç
Moğolistan
ve
Tibet.
Çin’in
dört
bir
yanında,
çok
sayıda
sınanmış
sağlam
dostlarım,
Çin’in
eski
Türkiye
büyükelçileri
gibi
güvenilir
öğretmenlerim
ve
değişik
iş
kollarından
yüzlerce
iş
arkadaşım
var.
Çin’deki
değişimi,
Çinlilerle
tartışarak
anlamak
büyük
bir
üstünlük.
Denilebilir
ki,
suyu
kaynağından
içiyorum.
ÇKP,
‘EN
ZENGİN
VE
EN
YOKSULLAR’A
MI
ÇALIŞIYOR?
Şanghay’daki
şirketimizde
bir
Çinli
ortağım
var.
Çok
iyi
eğitim
almış.
Evi,
arabası
ve
köyde
ikinci
evi
de
olan
orta
sınıftan
bir
Şanghaylı.
Babasının
aksine
ÇKP
üyesi
değil.
Ancak
aldığı
eğitim
nedeniyle
toplumcu
ve
adaletli
bir
insan.
2012
yılında
tanıştığımızda,
neden
ÇKP
üyesi
olmadığını
sorduğumda
çok
çarpıcı
bir
açıklama
yapmıştı:
“ÇKP,
sadece
en
zenginler
ve
en
yoksullar
için
çalışıyor.
Benim
gibi
orta
sınıftan
olanlardan
alıp
onlara
veriyor!”
Bu
kendiliğindenci
değerlendirme
Çin
toplumunu
anlama
çabalarımı
hızlandırdı.
Ortağımız,
2012
Ekim’inde
Xi
Jinping’in
ÇKP
Genel
Sekreteri
olmasına
kayıtsız
davrandı.
Oysa,
Xi’nin
Genel
Sekreter
olmasına
en
çok
emekçilerin
sevindiğini
gözlemlemiştim.
Dolaysız
temasım
olan,
otobüs
ve
taksi
şoförlerinin,
fabrika
işçilerinin,
tezgahtarların
ve
sıradan
köylülerin
gözlerinin
içi
gülerek
“Xi
dada”
(atamız
Xi)
diye
şevkle
söz
etmelerinden
etkilenmiştim.
Ortağımın
değerlendirmesinin
tersine,
o
dönemde
en
zenginler
sınıflamasında
bulunan
özel
şirket
sahip
ve
yöneticileriyle
Çin’in
büyük
devlet
işletmelerinin
yöneticileri
Xi’den
rahatsızlıklarını
gizlemiyorlardı.
Cumhurbaşkanları
Xi’nin
politikalarından
duydukları
hoşnutsuzluğu,
iş
nedeniyle
bir
arada
olduğu
bir
yabancıya
yansıtacak
düzeyde
olmasına
ise
şaşırmıştım.
Çinliler,
geleneksel
olarak
Çinli
olmayanlardan,
kendi
devlet
yöneticileri
ya
da
Çin’in
politikalarına
ilişkin
olumsuz
görüşlerini
saklarlar.
Xi
Jinping’in
halkçı
uygulamaları
nedeniyle
sınıfsal
çıkarları
zedelenen
en
zengin
kesimin
direnişi
önemli
ölçüde
kırıldı,
ancak
yer
yer
sabotajlar
halen
devam
ediyor.
Xi
JiNPiNG’İN
POLİTİKALARI
ÇKP’YE
ÜYE
OLMA
İSTEĞİ
YARATTI
Geçen
8
yılda
Şanghaylı
ortağımız
ile
iş
gereği
pek
çok
ÇKP
yöneticisiyle
görüştük,
ortak
projeler
yürüttük,
birlikte
uluslararası
toplantılara
katıldık.
ÇKP
Siyasi
Büro
Daimi
Komite
üyeleri,
Merkez
Komite
üyeleri,
bakanlar,
bakan
yardımcıları,
eyalet
başkanları,
yerel
hükümet
başkanları
ile
tanıştık,
bazılarınca
ağırlandık.
Ortağımın
Başkan
Xi’ye
karşı
tutumunun
her
geçen
gün
olumlu
olarak
değişmesini
izledim.
Xi
Jinping’e
saygısının
ve
desteğinin
artmasından
sonra
ÇKP’ye
tutumu
da
değişti.
2020
yılı
Ocak
ayında
Şanghay’dan
ayrılmadan
önce
verdiği
veda
ziyaretinde
“keşke
bir
imkan
olsa
da
ÇKP’ye
üye
olabilsem,”
dedi.
ÇİN’DEKİ
ORTA
HALLİ
KESİMİ
İKİ
KATINA
ÇIKARMA
HEDEFİ
Xi
Jinping’in
ÇKP’nin
19.
Genel
Kurultayı’nda
“Çin’e
özgü
sosyalizmin
yeni
dönemi”nin
başladığını
belirtmesi,
gelişmeleri
anlamak
için
kılavuz.
1978’de
“Dışa
Açılma
ve
Reform”
politikasıyla
Çin
hızlı
büyüdü
ama,
bu
toplumda
büyük
dengesizlikler
yarattı.
Xi’nin
vurguladığı
“Yeni
Dönem”
bu
eşitsizlik
ve
dengesizlikleri
ortadan
kaldırmayı
amaçlıyor.
Çin,
14.
Beş
Yıllık
Planı
ve
2035’e
uzanan
ekonomik
politikaların
merkezine
orta
halli
refaha
ulaşmış
nüfusunu
iki
katına
çıkarmayı
yerleştirdi.
Orta
kesimin
sayısı
ve
ekonomik
gücünü
artırmak,
hükümetin,
dış
belirsizliği
dengelemek
için
iç
pazarı
geliştirmeye
odaklanan
yeni
“çift
döngülü”
ekonomik
stratejisinin
de
taşıyıcı
sütunu.
(1)
Çin’de
resmi
olarak
yaklaşık
400
milyon
kişi
orta
halli
refaha
kavuşmuş
kesim
olarak
tanımlanıyor.
Orta
gelirli
hane
halkı,
Çin
Ulusal
İstatistik
Bürosu
tarafından
yılda
100
bin
yuan
(15.200
dolar)
ila
500
bin
yuan
(76.000
dolar)
arasında
kazanç
sağlayan
üç
kişilik
bir
aile
olarak
tanımlanıyor.
(2)
400
milyonluk
bu
kesim
Çin’in
toplam
nüfusunun
yüzde
28.5’unu
oluşturuyor.
Şimdi
hedef
bunu
iki
katına
çıkarmak.
Çin
orta
gelirli
nüfusunu
yaklaşık
yüzde
60’a
çıkarırsa
Avrupa
standardında
yaşayan
nüfus,
800
milyon
kişiye
ulaşacak.
Böylece
ABD
ve
Avrupa
Birliği
nüfusunun
toplamından
daha
büyük
bir
iç
pazar
yaratılacak.
Bu
kadar
geniş
bir
alım
gücüne
sahip
olmak,
Çin’e
uluslararası
sahnede
büyük
bir
ekonomik
kaldıraç
sağlıyor.
BAŞBAKAN
YARDIMCISI
liU
HE’NiN
ÖNEMLİ
MAKALESİ
Çin
Başbakan
Yardımcısı
ve
Başkan
Xi’nin
baş
ekonomi
danışmanı
Liu
He,
25
Kasım’da
Halkın
Günlüğü
gazetesinde,
yeni
dönemin
ekonomi
politikalarını
açıklayan
önemli
bir
makale
yazdı.
(3)
Şöyle
diyor
Liu
He:
“2008’e
kadar
uluslararası
ekonomik
döngü
hızlı
ekonomik
büyümeyi
teşvik
etti
ve
yeterli
yiyecek
ve
giyecekten
yoksun
bir
halk
iken
orta
düzeyde
varlıklı
bir
topluma
ulaştık.
Yoğun
çabaların
ardından,
ülkemin
kişi
başına
düşen
GSYİH’si
10.000
doları
aştı.
Ancak
bu
dönemde
talep
yapısı
ve
üretimin
işlevi
büyük
değişikliklere
uğradı.
Üretim
sisteminin
iç
dolaşımı
ile
dış
dolaşımı
arasında
ve
arz
ile
talep
arasında
kopukluklar
ortaya
çıktı.
Bu
çelişkiyi
çözmek
için,
yeni
bir
kalkınma
modelini
hızlıca
inşa
etmeliyiz.”
Liu
He’nın
makalesinde,
“Yeni
Kalkınma
Modeli”ni
tanımlarken
gelir
dağılımını
düzeltmeye
kuvvetli
vurgular
yapması
ayrıca
dikkat
çekti:
“İstihdam
genişlemesini
teşvik
edecek
ve
çalışanların
gelir
seviyesini
artıracağız.
Ekonomik
kalkınmanın
istihdamı
artırma
doğrultusuna
bağlı
kalmalı,
istihdam
kapasitesini
artırmalı,
istihdam
kalitesini
geliştirmeli
ve
tam
istihdama
ulaşmayı
teşvik
etmeliyiz.
Orta
gelir
gruplarının
genişlemesi,
güçlü
bir
iç
pazarın
oluşturulmasında
ve
yapısal
iyileştirmenin
teşvik
edilmesinde
temel
bir
role
sahiptir.
‘Sosyalizmin
vazgeçilmez
ilkesi
ortak
refahtır’
ilkesine
bağlı
kalmalı,
gelir
dağılımı
modelini
iyileştirmeli,
orta
gelir
gruplarını
genişletmeli
ve
hane
halklarının
gelirini
ekonomik
büyümeden
daha
hızlı
artırmaya
çalışmalıyız.
İşe
göre
paylaşım
ilkesi
ve
çoklu
paylaşım
ilkelerinin
bir
arada
bulunmasına
bağlı
kalmalı,
birincil
paylaşımda
işgücü
ücretinin
payını
artırmalı
ve
düşük
gelirli
grupların
gelirini
artırmaya
odaklanmalıyız.
Yeniden
paylaşım
mekanizmasını
iyileştirecek,
vergilendirme,
sosyal
güvenlik
ve
transfer
ödemelerinin
hakkaniyetini
artıracak
ve
gelir
ile
servet
dağılımını
iyileştireceğiz.
Yatırım
ve
tüketimi
desteklemek
için
çok
aşamalı
sosyal
güvenlik
sistemini
geliştireceğiz.
Emeğe,
bilgiye,
yeteneklere
ve
yaratıcılığa
saygı
ilkelerini
kesinlikle
uygulayacağız.”
ÇKP
YOKSULLARA
ÖNCELİK
VERİYOR
Çin’deki
gelir
eşitsizliği,
sosyalizmin
öncelikli
hedefinin
emekçilerin
yaşamını
iyileştirme
iddiasını
zedelemesinin
yanı
sıra
ekonomik
büyümeyi
sınırlandırdığı
ve
ekonomik
büyüme
için
dış
talebe
bağlı
kalmaya
devam
ettiği
için
stratejik
bir
zayıflık
olarak
niteleniyor.
Çin
yönetimi,
bu
olumsuzluğu,
şimdi
olumluluğa
dönüştürmeyi
hedefliyor:
Çin’in
kalabalık
düşük
gelirli
kesimi,
iç
tüketimi
artırmak
için
büyük
bir
potansiyel
oluşturuyor.
Çin
Komünist
Partisi
Merkez
Komitesi’nin
Siyasi
Bürosu’nun
son
toplantısında
ekonomik
politikaları
tanımlarken
yeni
bir
terim
olarak
“talep
tarafı
reformu”nu
kullandı.
(4)
Ancak
Çin’in
“talep
reformu”
John
Maynard
Keynes’in
1930’larda
“Büyük
Buhran”ı
aşmak
için
ileri
sürdüğünden
farklı.
Çünkü
Xi
Jinping
Karl
Marx’ın
kapitalizmin
dönemsel
krizinin
nedenlerinden
biri
olarak
saptadığı
işçi
sınıfı
içindeki
yetersiz
tüketimi
aşmanın
ve
“bolluğun
ortasındaki
yoksulluk”u
yenmenin
yolunu
bulmaya
çalışıyor.
Siyasi
Büro
toplantısı
sonrasında
yayınlanan
açıklamada
“sermayenin
düzensiz
genişlemesini”
önleme
sözünün
verilmesi
dikkat
çekti.
Bu
cümle,
sermayenin
aşırı
kazancının
gelir
dağılımını
bozduğu
ve
kısılması
gerektiğinin
işareti.
(5)
Çin’de
gelire
göre
oranı
artan
bir
vergi
sistemi
var.
Kişisel
gelir
vergisinde
oran,
yüzde
45’lere
ulaşıyor.
Ancak
pek
çok
muafiyet
ve
farklı
teşvik
mekanizmalarıyla,
tek
başına
yüksek
vergi
gelir
eşitsizliği
sorununu
çözmüyor.
Çin’in
önümüzdeki
dönemde
gelir
dağılımını
kalıcı
olarak
düzeltmek
için,
kaynakları
yoksul
bölgeler
ve
kesimlere
aktarmanın
yanı
sıra
kapsamlı
bir
vergi
reformuna
hazırlandığı
haberleri
yayınlanıyor.
MİLYARDERLER
HİZAYA
SOKULUYOR
Çin’in
piyasa
düzenleyici
kurumu
(SAMR)
Çin’in
en
büyük
şirketi
Alibaba’yı
ve
ikinci
büyük
şirket
Tencent’e
bağlı
bir
şirketi,
geçmiş
satın
almalarla
ilgili
olarak
yetkililere
uygun
beyanlarda
bulunmadıkları
için
para
cezasına
çarptırdı.
Bu,
Xi
Jinping
yönetiminin
ülkenin
teknoloji
devlerine
karşı
daha
sert
bir
duruş
sergileyeceğinin
ilanı
oldu.
Alibaba,
Tencent
destekli
“Çin
Edebiyatı”
şirketi
ve
Shenzhen
Hive
Box
Teknoloji
şirketlerinin
her
biri,
Devlet
Pazar
Düzenleme
İdaresi
(SAMR)
tarafından
500
bin
yuan
(76.463
Dolar)
para
cezasına
çarptırıldı.
(6)
Cezalar
şirketlerin
çapına
göre
küçük
olsa
da
SAMR’nin
yaptırımı,
çoğu
son
10
yılda
büyük
ölçüde
devletin
imkanlarını
kullanarak
aşırı
büyüyen
ve
kendilerini
Çin’deki
günlük
yaşamın
kilit
parçalarına
dönüştüren
teknoloji
şirketlerini
denetim
altına
alıp,
elde
ettiği
kaynakları
kişisel
servete
değil,
kamuya
yönlendirilmesi
kararının
kesinliğini
gösteriyor.
Kasım
başında,
SAMR,
dev
teknoloji
şirketlerinin
tekelci
uygulamalarını
önlemeyi
amaçlayan
bir
yönetmelik
taslağı
yayınladı.
Bu
şimdiye
kadar
devasa
teknoloji
şirketlerini
düzenlemek
için
Çin’de
girişilen
en
kapsamlı
düzenlemelerden
biri
olarak
kayda
geçti.
Daha
yakın
zamanlarda,
Alibaba
grubunun
finans
şirketi
Ant
Group’un
Şangay
ve
Hong
Kong’da
dünya
rekoru
kıran
ilk
halka
arz
düzenlemesi
askıya
alındı.
Kasım
başında
yine,
Çin
Merkez
Bankası,
Ant
Group’u
etkileyebilecek
çevrimiçi
mikro
kredilendirme
için
yeni
taslak
kurallar
yayınladı.
(7)
SONUÇ:
DÜNYADAKİ
10
MİLYARDERDEN
DÖRDÜ
ÇİN’DE,
AMA…
UBS
yatırım
bankası
ve
muhasebe
firması
PwC
tarafından
Ekim
sonunda
yayınlanan
en
son
milyarderler
raporuna
göre,
Çin,
dünyadaki
her
10
milyarderden
yaklaşık
dördüne
ev
sahipliği
yapıyor.
Milyarderlerin
artış
hızı
önceki
döneme
göre
azalsa
da
Çin’deki
büyüme
Ocak
ve
Temmuz
2020
arasında
36
yeni
milyarder
yarattı.
Çin’in
415
milyarderinin
toplam
serveti
yaklaşık
1,68
trilyon
dolar.
Bu
rakam
kabaca
Rusya’nın
toplam
gayri
safi
yurtiçi
hasılası
büyüklüğünde.
Tek
bir
ekonomik
varlık
olsaydı
dünyanın
11.
en
büyük
ekonomisi
sayılacaktı.
(8)
Çin’deki
zenginleşme
kapitalist
ülkelerdeki
gibi
değil.
Halkın
refahı
da
artıyor
ancak
pazarın
büyüklüğü,
nüfusun
kalabalıklığı
hızlı
sivrilmelere
de
yol
açıyor.
Kapitalist
ülkelerden
farklı
olarak,
Çin’de
siyasal
iktidarı
bu
milyarderler
belirlemiyor.
Çin,
üye
sayısı
100
milyona
yaklaşan
Çin
Komünist
Partisi
sayesinde,
halkın
büyük
çoğunluğunun
çıkarlarını
koruyarak
kalkınmada
yeni
başarılar
kazanıyor.
Xi
Jinping,
son
derece
fakir,
ağırlıklı
olarak
kırsal
bir
ülkeden
dünyanın
en
büyük
ikinci
ekonomisine
dönüşen
Çin’de,
hızlı
büyüme
döneminde
genişleyen
eşitsizliği
dizginlemek
için
zorlu
bir
savaş
yürütüyor.
Başkan
Xi’nin
7
yıllık
yönetimi,
Çin’de
zenginlerin
borusunun
ötmediğini,
fakat
yoksulların
borusunun
hakkınca
öttüğünü
gösterdi.
Darısı
diğer
ülkelere!
Dipnot:
1.
https://www.scmp.com/economy/china-economy/article/3111016/xi-jinping-has-pledged-double-size-chinas-economy-2035-can-he
2.
https://www.scmp.com/economy/china-economy/article/3111929/china-looks-boost-middle-class-it-wraps-xi-jinpings-anti
3.
https://www.chinabankingnews.com/2020/11/26/liu-he-sheds-light-on-chinas-dual-circulation-development-strategy/
4.
https://www.scmp.com/economy/china-economy/article/3113876/xi-jinpings-new-economic-focus-chinas-demand-reform-borrows
5.
https://www.scmp.com/economy/china-economy/article/3113876/xi-jinpings-new-economic-focus-chinas-demand-reform-borrows
6.
https://www.cnbc.com/2020/12/14/alibaba-and-two-other-firms-fined-for-not-reporting-deals-to-chinese-regulators-.html
7.
https://www.cnbc.com/2020/11/13/china-faces-the-challenge-of-keeping-big-tech-in-check.html
8.
https://www.scmp.com/economy/china-economy/article/3111016/xi-jinping-has-pledged-double-size-chinas-economy-2035-can-he