Liberal
demokrasinin
ülkemizdeki
en
büyük
havarisi,
Uluslararası
Siyasi
Bilimler
Kongresi
Başkanlığı’nı
yapmış
tek
Türk
olan
emekli
öğretim
üyesi
Prof.
İlter
Turan,
pek
telaşa
kapılmış!
23
Mart’ta
Dünya
gazetesinde
“Koronavirüs
dönemi
ve
otoriter
yönetim”
başlıklı
köşe
yazısında
gelişmiş
kapitalist
ülkelerin
devleti
ve
halkıyla
çöküş
yaşarken,
Çin’in
örgütlü
halk
seferberliği
ile
salgını
durdurmasını
“otoriter
yönetime”
bağlıyor.
Oysa,
en
baskıcı
uygulamalar
Prof.
Turan’ın
“açık
toplum”
diye
kutsadığı
ülkelerde
yaşanıyor.
Salgın
karşısında
devlet
otoritesini
sağlamak
için
askeri
güç
kullanmaya
başladılar.
Çin’de
halkın
devletin
yanında
yer
alması,
iddia
edildiği
gibi
çıplak
zor
ve
polisiye
yöntemlerle
mi
sağlanıyor?
SEKİZ
AYDA
20
MİLYON
TOPLANTI
90
milyonu
aşkın
üye
sayısıyla
dünyanın
en
büyük
siyasal
partisi
olan
Çin
Komünist
Partisi
(ÇKP),
18-24
Ekim
2017’de
19.
Genel
Kurultayı’nı
topladı.
Çin’in,
sosyalizmi
geliştirme
atağının
simgesi
olan
19.
Genel
Kurultay,
2
bin
280
delege
ile
toplandı.
ÇKP
örgütlenme
bürosu,
Genel
Kurultay
hazırlıkları
ve
delegeleri
seçmek
için
mart
ayından
itibaren
Çin’de
20
milyon
toplantı
yapıldığını
açıkladı.
ÇKP’nin
ülke
çapında
4,5
milyon
örgütü
var.
Öncü
parti
anlayışını
benimseyen
ÇKP’de,
temel
örgüt
kurmak
için
üç
üye
olması
şartı
var.
Ortalama
her
örgüte
20
kişi
düşüyor.
Dört
milyon
beş
yüz
bin
örgüt
Genel
Kurultay
öncesinde
kendi
kurultaylarını
topladıkları
gibi,
Genel
Kurultay
delegeleri
için
danışma
toplantıları
da
yaptıkları
için
20
milyon
toplantı
sayısına
ulaşılıyor.
HALK
MECLİSLERİ
SİSTEMİ
Çin’de
köylerden
eyaletlere,
eyaletlerden
ulusal
yönetime
kadar
her
düzeyde
halk
meclisleri
eliyle
yönetim
sistemi
var.
En
küçük
yönetim
birimleri,
kırsal
bölgelerde
köy
komiteleri,
kentlerde
ise
mahalle
komiteleri.
Bu
komitelerde
aday
olmak
için
ÇKP
üyeliği
koşulu
yok.
Seçilecek
sayının
en
az
iki
katı
kadar
aday
gösterme
zorunluluğu
var.
Adayların
kendilerini
tanıtma
için
toplantı
yapma
hakları
var.
Köy
ve
mahalle
komitelerinin
seçimi
gizli
oy,
açık
sayım
yöntemiyle
yapılıyor.
Bazı
köylerde,
ÇKP’nin
adaylarının
seçimi
kaybetmesi,
Amerikan
basınında
haber
dahi
olabiliyor.
ÇKP
Merkez
Komitesi
de
seçim
kaybeden
bölgenin
ÇKP
örgütlerini
“nerede
hata
yaptığınızı
araştırın”
diye
yönlendiriyor.
İlçelerden
başlayarak,
en
üst
yönetim
organı,
Halk
Meclisleri.
Seçilmek
için
ÇKP
üyesi
olma
zorunluluğu
yok.
Yılda
en
az
iki
kez
toplanıyor.
Yönetim
erki,
Halk
Meclisi’nde
seçilen
“daimi
komite”ler
eliyle
kullanılıyor.
Yerel
Hükümet
Başkanları,
daimi
komite
tarafından
atanıyor,
Halk
Meclisi
tarafından
onaylanıyor.
Halk
Meclislerinin
yerel
hükümet
başkanlarını
ve
diğer
yerel
yöneticileri
görevden
alma
hakları
var.
İllerde
ve
eyaletlerde
halk
meclislerinin
yanı
sıra
“Halk
Siyasi
Danışma
Konferansları”
(ÇHSDK)
var.
Halk
Siyasi
Danışma
Konferansları’nın
üyelerinin
çoğunluğu
ÇKP
üyesi
olmayan,
halk
önderlerinden
oluşuyor.
Çin’in
iki
en
üst
yasama
organı
var:
Çin
Ulusal
Halk
Meclisi
ve
Çin
Halk
Siyasal
Danışma
Konferansı.
ÇKP
19.
Genel
Kurultayı’nda
ÇHSDK’nın
yasama
yetkileri
artırılması
kararı
alındı.
2019
Mart’ındaki
Anayasa
değişikliği
ile
ÇHSDK’ya
yasa
tasarısı
hazırlama
etkisi
verildi.
Esas
olarak
bir
denetim
ve
danışma
organı
olarak
işlev
görüyor.
Çin’deki
hiyerarşide
ilk
dört
sıra
şöyledir:
Devlet
Başkanı,
Ulusal
Halk
Meclisi
Başkanı,
Başbakan,
Halk
Siyasi
Danışma
Konferansı
Başkanı
SOSYALİST
DAYANIŞMA
DEMOKRASİSİ
Çin
uyguladığı
katılımcı
yönetime
“Sosyalist
Danışma
Demokrasisi”
diyor.
2015
yılında
yayınlanan
“sosyalist
danışma
demokrasisinin
iyileştirilmesine
ilişkin
bir
belge”de
ÇKP
Merkez
Komitesi,
danışma
demokrasisini
şöyle
tanımlıyor:
“Önemli
reform,
kalkınma
veya
istikrar
konularına
ilişkin
konularda,
bir
karar
verilmeden
önce
halk
arasında
fikir
birliğini
oluşturmak
için
kapsamlı
danışmalar
yapılır.”
19.
ÇKP
Genel
Kurultayı
raporu,
sosyalist
demokrasinin
özünün,
insanların
kendi
işlerini
tartışmaya
başlamaları
ve
karar
alma
sürecine
etkin
katılımı
olduğuna
işaret
ediyor.
Bir
tek
Çin’de
bulunan
ÇHSDK,
“sosyalist
danışma
demokrasisi”nin
önemli
bir
kanalı.
ÇHSDK’nın
komiteleri
özel
danışma
organları
olarak
hizmet
veriyor.
ÇOK
PARTİLİ
DEMOKRASİ
Çin’de
ÇKP’nin
yanı
sıra
“demokratik
partiler”
olarak
adlandırılan
sekiz
siyasi
parti
daha
var.
Çoğunluğu
Japon
İşgaline
Karşı
Direniş
Savaşı
ve
Ulusal
Kurtuluş
Savaşı
sırasında
kurulan
bu
partiler,
ÇKP’nin
liderliğini
destekliyorlar.
1949’da
Mao
Zedung’un
bilgece
bir
tutumla
yönetime
kattığı
bu
partiler,
71
yıldır
iktidara
ortak
olmayı
sürdürüyor.
Demokratik
partiler,
anayasada
belirlenen
siyasi
özgürlüğe,
bağımsız
örgütlenme
hakkına
ve
hukuki
eşitliğe
sahipler.
ÇKP,
demokratik
partilerle
işbirliğinde,
“uzun
vadeli
bir
arada
yaşama,
birbirini
denetleme,
birbirine
içten
davranma
ve
kader
birliği
oluşturma”
ilkelerini
izliyor.
Bugün
Çin’de
her
düzeydeki
halk
meclislerinin
daimi
komiteleri,
halk
siyasi
danışma
konferansı
komiteleri,
hükümet
organlarıyla
ekonomi,
kültür,
eğitim,
teknoloji
yönetimlerinde
çok
sayıda
demokratik
partili
yöneticilik
yapıyor.
Hükümet’e
iki
bakan
var.
Örneğin,
sekiz
demokratik
partinin
başkanları,
Çin’in
en
üst
yasama
organları
olan
Çin
Ulusal
Halk
Meclisi
Daimi
Komitesi
ve
Çin
Halk
Siyasi
Danışma
Konferansı
Ulusal
Daimi
Komitesi’nde
başkan
yardımcılığı
görevlerini
üstleniyorlar.
Bütün
eyalet,
özerk
bölge,
merkeze
doğrudan
bağlı
şehir
ve
büyük
ve
orta
ölçekli
şehirlerde
demokratik
patilerin
yerel
örgütleri
ve
taban
örgütleri
faaliyet
gösteriyor.
Çin
Ulusal
Halk
Meclisi’nin
175
kişilik
Ulusal
Daimi
Komitesi’nde
54’ü
demokratik
parti
üyeleri
ve
bağımsız
aydınlardan
oluşuyor.
Bu
partilere
daha
yakından
bakalım:
1.
Çin
Guomindang
Partisi
Devrim
Komitesi
Çin
Guomindang
Partisi
Devrim
Komitesi,
1
Ocak
1948’de,
Guomindang
Başkanı
Çan
Kay
Şek’in
Amerikan
taraftarlığına
tepki
göstererek
kuruldu.
Üye
sayısı
127.930.
Genel
Başkanı
ise
hukukçu
Prof.
Wan
Exiang.
Çin
Yüksek
Halk
Mahkemesi
Başkan
Yardımcılığı’ndan
emekli
olan
Prof
Wan,
2013’ten
beri
Çin
Ulusal
Halk
Meclisi’nin
Başkan
Yardımcısı
göreviyle
Çin’in
tepe
yönetiminde
yer
alıyor.
2.
Çin
Demokrasi
Birliği
Mart
1941’de
“Çin
Demokratik
Parti
ve
Topluluklar
Birliği”
adıyla
kurulan
Çin
Demokrasi
Birliği,
başta
kültür
ve
eğitim
alanlarında
faaliyet
gösteren
aydınlardan
oluşuyor.
Üye
sayısı
282,000’dir.
Başkanı,
Çin
Bilimler
Akademisi
Başkan
Yardımcısı
Prof.
Ding
Zhongli’dir. Prof.
Ding,
2018’de
Çin
Ulusal
Halk
Meclisi
Başkan
Yardımcılığına
seçilmiştir.
3.
Çin
Demokratik
Yapılanma
Birliği
Aralık
1945’te
kurulan
Çin
Demokratik
Yapılanma
Birliği’nin
üyelerinin
büyük
çoğunluğu,
yurtsever
sanayici,
işadamları
ve
onlarla
bağlantısı
olan
aydınlardır.
Üye
sayısı
170
bin
olan
Birliğin
Başkanı
Prof. Hao
Mingjin’dir. Prof.
Hao,
Çin
Denetleme
Bakan
Yardımcısı
olarak
görev
yapmıştır.
Çin
Ulusal
Halk
Meclisi
Başkan
Yardımcısıdır.
4.
Çin
Demokrasiyi
Geliştirme
Birliği
Aralık
1945’te
kurulan
Çin
Demokrasiyi
Geliştirme
Birliği’nin
üyelerinin
büyük
çoğunluğu,
eğitim,
kültür,
yayıncılık,
bilim
ve
diğer
alanlarda
faaliyet
gösteren
aydınlardır.
Üye
sayısı
156,808
olan
Birliğ’n
Başkanı
Fudan
Üniversitesi
Rektör
Yardımcısı
Prof. Cai
Dafeng’dır.
Prof.
Cai,
Çin
Ulusal
Halk
Meclisi
Başkan
Yardımcısıdır.
5.
Çin
Köylü
ve
İşçi
Demokratik
Partisi
Ağustos
1930’da
kurulan
Çin
Köylü
ve
İşçi
Demokratik
Partisi,
başta
tıp,
sağlık,
bilim,
teknoloji,
kültür
ve
eğitim
alanlarında
faaliyet
gösteren
aydınlardan
oluşuyor. Üye
sayısı
145,000
olan
Parti’nin
Başkanı
Çin’in
ünlü
“çıplak
ayaklı
doktorları”ndan
olup
sonra
Fransa’da
doktora
eğitimi
alan
Prof. Chen
Zhu’dur.
Çin
Sağlık
Bakanlığı
yapan
Prof.
Chen,
Çin
Ulusal
Halk
Meclisi
Başkan
Yardımcısıdır.
6.
Çin
Zhigongdang
Partisi
Ekim
1925’te
kurulan
Çin
Zhigongdang
Partisi,
yurtdışından
dönen
Çinli
göçmenler
ve
yakınlarından
oluşan
bir
partidir.
Üye
sayısı
48,000
olan
Parti’nin
Başkanı
Prof. Wan
Gang’dır.
Almanya’da
çalışırken
Audi
A4’ün
mimarı
olarak
ünlenen
Prof.
Wan,
2017’den
beri
Çin
Bilim
ve
Teknoloji
Bakanı’dır.
Aynı
zamanda
Çin
Halk
Siyasi
Danışma
Konferansı’nın
Başkan
Yardımcısıdır.
7.
Üç
Eylül
Cemiyeti
Mayıs
1946’da
kurulan
Üç
Eylül
Cemiyeti,
bilim,
teknoloji,
kültür,
eğitim,
tıp
ve
sağlık
alanlarının
önde
gelen
aydınlarının
oluşturduğu
bir
partidir.
Üye
sayısı
167,218
olan
Parti’nin
Başkanı
Prof. Wu
Weihua’dır.
Çin
Tarım
Üniversitesi
öğretim
üyesi
olan
Prof.
Wu,
Çin
Bitki
Fizyolojisi
ve
Biyokimyası
Laboratuvarı
Başkanlığı
yapmaktadır.
Çin
Ulusal
Halk
Meclisi
Başkan
Yardımcısı’dır.
8.
Tayvan
Demokratik
Özerklik
Birliği
Kasım
1947’de
kurulan
Tayvan
Demokratik
Özerklik
Birliği,
Çin’in
ana
kesiminde
yaşayan
Tayvanlı
sosyalist
emekçiler
ve
sosyalizmi
destekleyen
yurtseverlerin
örgütüdür.
Tayvan’ın
Çin’e
katılması
için
çalışmaktadır.
Üye
sayısı
3,000
olan
Birliğin
Başkanı
bayan
Su
Hui’dir. Bayan
Su,halen
Çin
Halk
Siyasi
Danışma
Konferansı
Başkan
Yardımcısı’dır.