28 Mayıs 2020’de, Çin Ulusal Halk Meclisi’nin (UHM) genel kurulunda, Çin Halk Cumhuriyeti Medeni Kanun’u kabul edildi. Bu, Çin Halk Cumhuriyeti’nin kuruluşundan bu yana “Kod” adını taşıyan ilk yasa olarak duyuruldu. “Kod” İngiliz hukuk sisteminde, o alandaki yasaların tamamını belirleyen temel yasaya verilen bir isim.
ÇKP’nin merkezi teorik organı Qiushi’de Medeni Kanun, "toplumsal yaşam üzerine bir ansiklopedi" ve "modern toplumun sivil anayasası" olarak nitelendiriliyor. (1)
Kabul edilen Medeni Kanun, “Çin’de insan haklarının güvence altına alınmasının ve Çin'de hukukun üstünlüğünün geliştirilmesinin bir kilometre taşı” olarak değerlendiriliyor.
Qiushi’de “Medeni Kanun'un yürürlüğe girmesi ve uygulanması temel sosyalist ekonomik sistemi etkili bir şekilde pekiştirecek ve ekonomi ile toplumun sağlıklı gelişimine kalıcı güç ve canlılık katacaktır” deniyor.
Değerlendirme şöyle devam ediyor: “Kamu mülkiyeti dayanak noktasıdır ve ekonomi ile birlikte çoklu mülkiyet sistemleri birlikte gelişmektedir. İşe göre dağıtım esas dayanak noktasıdır ve çoklu dağıtım yöntemleri de bir arada bulunmaktadır. Sosyalist pazar ekonomisi de temel sosyalist ekonomik sistem de hukukun üstünlüğüne dayanır. Medeni Kanun, sivil alana hukuki bir temel sağlar, bireylerin coşkusunu ve yaratıcılığını harekete geçirmeye imkan tanır ve kitleler açık, adil, fırsat eşitliği temelinde rekabete katılır, böylece ulusal ekonominin yüksek kaliteli gelişimini teşvik eder.”
ÇİN RÜYASI’NI GERÇEKLEŞTİRMEK İÇİN
Medeni Kanun’un neden bu dönemde çıkarıldığı da “Çin Rüyası”ile açıklanıyor. Caxin web sitesinde yayınlanan bir analizde, “Her medeni kanunun ulusların uygarlaşmasında bir hamlesinin simgesi olarak değerlendiriliyor. (2)
1804 Fransız Medeni Kanunu’nun Napolyon döneminin mirasını somutlaştırdığı, 1896 Alman Medeni Kanunu’nun, değişik Alman bölgelerinin çatışan geleneklerini ve bölgesel kanunları geçersiz kılacak gerçek bir ulusal yasa arzusundan doğduğu ve 1898 tarihli Japon Medeni Kanunu, Meiji Restorasyonu'ndan sonra çeşitli modernizasyon hareketlerinin sonucu olduğu hatırlatılıyor. “Medeni Kanun çıkarılması, Batılı güçlerin bir dizi aşağılayıcı mağlubiyet yaşattığı Qing Hanedanı iktidarından (1644-1911) beri Çin'in hayali” saptaması yapılıyor.
Qing Hanedanlığı yıkılmasından hemen önce 1912'de mülkiyeti, medeni usulü ve ticareti yönetmek üzere bir medeni kanun taslağı hazırladı ancak uygulamaya sokamamış. Çin Cumhuriyeti’ni kuran Milliyetçi Hükümet bu yasayı bir şekilde yürürlüğe koymuş. 1949’dan sonra, medeni kanun kapsamında pek çok yasa çıkarılmış ancak, derli toplu bir yasa çıkarılması isteği hep kesintiye uğramış.
Xi Jinping’in Parti Genel Sekreteri seçimlesinden sonra Medeni Kanun çıkarılması önemli bir görev olarak belirlendi.
Mart 2015'te UHM, medeni kanunun genel hükümlerini onayladı ve birleşik bir medeni kanunun çıkarılması yönünde ilk önemli adımı attı. Ağustos 2018'den başlayarak, pek çok UHM Daimi Komite toplantısında altı taslak bölüm incelendi. Aralık 2019'da, medeni kanun taslağı açıklandı. Ardından kamuoyundan görüş almak için çevrimiçi olarak yayınlandı. 114.000'den fazla tavsiye ve öneri aldıktan sonra, UHM Daimi Komitesinin Yasama İşleri Komisyonu 28 Aralık'ta müzakere için UHM’ne sundu.
21 Nisan'da UHM Anayasa ve Hukuk Komitesi, taslağı tamamlamak için bir konferans düzenledi ve Çin'in kendi medeni kanunlarını yürürlüğe koyma yolculuğunun nihai hedefine yaklaştığını duyurdu.
Çin Medeni Kanunu, yedi bölümden oluşuyor: "Genel Hükümler", "Mülk", "Sözleşme", "Kişilik Hakları", "Evlilik ve Aile", "Veraset", "Haksız fiil yükümlülüğü" ve "Ek Hükümler". 1260 maddeden oluşan Medeni Kanun, Çin'deki en geniş mevzuat olarak niteleniyor.
Xİ JİNPİNG’İN MAKALESİ
Yasa’nın çıkmasından hemen sonra Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping’in, Medeni Kanunu tanıtan ve uygulanmasının neden önemli olduğunu açıklayan bir makalesi, 19 Haziran’da QiuShi dergisinde yayınlandı. (3)
Xi yasanın amacını şöyle açıklıyor: “Bu kolektif çalışmayı düzenlemenin amacı, hukukun üstünlüğünü bütünlüklü olarak geliştirmek ve teşvik etmek, hukukun yönettiği sosyalist bir ülke inşa etmek; vatandaşlarımızın hak ve çıkarlarını daha iyi korumaktır.”
Xi, ÇKP’nin kurtuluş, sosyalist inşa ve reform dönemleri dahili mücadelenin her döneminde, kişi haklarının korunmasına önem verdiğini belirtiyor.
“Devrimci Savaş yıllarında Partimiz, Orta Sovyet Bölgesi, Shaanxi-Gansu-Ningxia Sınır Bölgesi ve diğer yerel alanlarda toprak, evlilik, işgücü, finans ve ekonomi konularını kapsayan yasalar oluşturdu ve uyguladı. Yeni Çin'in kuruluşundan sonra ülkem, Evlilik Kanunu ve Toprak Reformu Kanunu gibi önemli yasaları ve hanehalkı kaydı, sanayi ve ticaret, kooperatifler, kentsel konut ve sözleşmelerle ilgili bir dizi yasa ve düzenlemeyi başarıyla formüle etti ve uyguladı. Partimiz ayrıca 1954, 1962, 1979 ve 2001'de medeni kanun çıkarılmasını dört kez başlattı, ancak şartlar nedeniyle tamamlayamadı.”
Xi Jinping, 1978’de başlayan “Reform ve Dışa Açılma” ile birlikte Çin'in sivil ve ticari hukuk sisteminin değişiminin hızlandığına dikkat çekiyor. Son 40 yılda, ihtiyaçların dayatması sonucu son Medeni Kanun’da biraraya getirilen konularda pek çok yasa ve tüzük çıkarıldığını hatırlatıyor. Xi , “Tüm partilerin ortak çabasıyla, beş yıldan fazla çalışmanın ardından, Medeni Kanun nihayet ilan edildi ve uygulandı ve birkaç kuşağın özlemle beklediği arzusu gerçekleştirildi” diyor.
Xi, Medeni Kanun’u “Sosyalist ekonomik sistemin temelinin güçlendirilmesinin, ‘insan merkezli kalkınma düşüncesine’ bağlı kalmanın, halkın haklarını ve çıkarlarını korumayı kanun güvencesine almanın ve Çin'in insan hakları davasının gelişimini ilerletemenin, yönetim sisteminin çağdaşlaştırılmasının ve iyileştirmenin bir aracı” olarak değerlendiriyor
‘HALKA HİZMET’ İLKESİNİN ÖLÇÜTÜ
Çin Cumhurbaşkanı, Medeni Kanun’un başarıyla uygulanması için beş görev tanımlıyor:
“İlk olarak, Medeni Kanun'un neden büyük önem taşıdığını kapsamlı olarak duyurmalı ve Medeni Yasa’nın eğitimini güçlendirmeliyiz. Medeni Kanun iyi uygulanırsa, halkın hakları ve çıkarları yasayla güvence altına alınacak, insanlar arasındaki etkileşim daha düzenli ve toplum daha uyumlu olacaktır. Her düzeydeki parti ve devlet organları Medeni Kanun hükümlerini dikkate almalı; kişisel haklar ve mülkiyet hakları da dahil olmak üzere halkın sahip olduğu meşru sivil hakları ihlal etmemelidir. Yasa’nın uygulanma düzeyi, devlet organlarımızın “halka hizmet” amacımızı ne ölçüde yerine getirildiğinin kıstası olacaktır.”
“İkincisi, Medeni Kanun'un yürürlüğe girmesi ve uygulanması, sosyalist toplumda medeni hukuk kuralının inşasıyla ilgili tüm sorunların bir çırpıda ve herkes için çözüleceği anlamına gelmez. Halkın haklarının korunmasının bu yasanın temeli olduğunu bilincimize çıkarmalı, teknolojik gelişme ve ilerlemenin dayattığı ihtiyaçlara yanıt vermeli ve bu pratikler temelinde Medeni Kanun’un sürekli iyileştirilmesini ve geliştirilmesini sağlamalıyız.”
“Üçüncüsü, Medeni Kanun'u doğru uygulamak için kolluk kuvvetlerini ve yargı birimlerini eğitip, güçlendirmeliyiz. Her düzeydeki hükümetler, Medeni Kanun'un etkili bir şekilde uygulanmasını, hukuk devleti çerçevesinde hükümet etmenin başlangıç noktası olarak güvenceye almalıdır. Medeni Kanun’u idari karar alma, idari yönetim ve idari denetim için önemli bir kıstas olarak kullanmalıyız. Böylece toplumsal kaygılara zamanında yanıt verilmesi sağlanır.”
“Medeni kanun son derece profesyone bir metindir. Uygulama sırasında, kitlelerin meşru haklarını ve menfaatlerini gerçekleştirmelerine ve sürdürmelerine yardımcı olmak için hukuk kurumlarının, avukatlar ile diğer yasal meslek kuruluşlarının ve hukuk profesyonellerinin önünü açıp, rollerini oynamalarına izin verilmelidir.”
‘KANUN KİTLELERİN KALBİNE GİRERSE UYGULANIR’
“Dördüncüsü, Medeni Kanun iyi uygulanacaksa, medeni kanunun kitlelere götürülmesi ve kitlelerin kalbine girmesi sağlanmalıdır. Kitlelerin Medeni Kanun'un sadece kanun kitabında yazan metin olmadığını anlamalarına rehberlik etmek için "14. Beş Yıllık Plan" döneminin odak çalışmasının kanunun yaygınlaştırılması olarak düzenlenmesi gerekmektedir. Kitlelere Medeni Kanun'un sadece kendi haklarını ve çıkarlarını korumak için bir yasa değil, aynı zamanda toplumun tüm üyelerinin takip etmesi ve geliştirmesi gereken bir norm olduğunu bilince çıkarmaları için rehberlik etmeliyiz. Medeni Kanun’un ulusal düzeyde eğitim müfredatına dahil edilmesi ve gençlere öğretilmesi gerekmektedir.”
Başkan Xi, beşinci görev olarak da, Çin’e özgü sosyalizmin hukuk alanındaki felsefe ve teorisinin geliştirilmesi görevini belirliyor.
SONUÇ: KAMUCU UYGARLIK
Genel Başkanımız Doğu Perinçek’in deyişiyle “Liberalizm, karındaşı olan Hümanizme ihanet etti. Liberalizmin insancıllık iddiası kan ve revan içinde yerlerde sürünmektedir.” Çin’de Medeni Kanun’un yürürlüğü girmesi, insanı merkez alan, sosyalist devletin halkın çıkarlarını korumanın ve halkı efendi yapmanın aracı olduğunu gösteren yeni uygulamadır.