Zaten Anayasaya aykırılık, yürürlükte olan yasalarla ilgili olarak tartışılır.
Yürürlükte olmayan bir yasanın Anayasaya aykırılığı diye bir mesele olur mu?
Bir yasa yürürlüktedir, fakat Anayasaya aykırıdır! O zaman mahkeme eğer mahkeme ise, ne yapar?
Ergenekon Mahkemesi, tahliye taleplerini reddeden kararında, kanun bir yıl daha “yürürlükte” diyor.
Evet, yürürlükte!
“Yürürlükte” dediği Terörle Mücadele Kanununun tutukluluk süresini iki kat artıran 10. maddesi.
Evet, Terörle Mücadele Kanununun 10. maddesi, bir yıl daha yürürlükte. Bunu tartışmıyoruz ki!
Peki Anayasa yürürlükte değil mi?
Mahkeme, yasa yürürlükte diyor, doğru!
Güzel de, yürürlükte olan bir de Anayasa var!
Hangisini uygulayacak?
Zaten yürürlükte ise anayasaya aykırı olur
Zaten Anayasaya aykırılık, yürürlükte olan yasalarla ilgili olarak tartışılır.
Yürürlükte olmayan bir yasanın Anayasaya aykırılığı diye bir mesele olur mu?
Hukuk da yok, mantık da!
Yürürlükte, ama Anayasaya aykırı ise…
Bir yasa yürürlüktedir, fakat Anayasaya aykırıdır! O zaman mahkeme eğer mahkeme ise, ne yapar?
Anayasaya aykırı olan kanunu değil, Anayasa hükmünü uygular.
Bu, en temel hukuk ilkesidir ve Hukuk Fakültelerinin birinci sınıfında, Hukuk Başlangıcı ve Anayasa Hukuku derslerinde öğretilir.
Anayasa yasanın üstündedir
Anayasanın Yargı bölümü şu hükümle başlar:
“Madde 132- Hakimler bağımsızdırlar; Anayasaya, kanuna, hukuka ve vicdani kanaatlerine göre hüküm verirler.”
Anayasa yasanın üzerindedir, o nedenle kanundan önce yazılır. Anayasa hükmü ile yasa hükmü arasında çelime varsa, hakim kendiliğinden anayasa hükmünü uygular. Aksi takdirde anayasa diye bir şey kalmaz.
Anayasa, yalnız yasama organını bağlamaz, en başta yargıyı bağlar.
Ergenekon Mahkemesi o hükmü
Anayasaya uygun buluyordu
Terörle Mücadele Kanununun tutukluluk süresini 2 kat artıran 10. madde hükmünün Anayasaya aykırı olduğu Ergenekon yargılamasında birkaç kez öne sürüldü. Mahkeme, Anayasaya uygun bulan uygulamasını sürdürdü. Yorumu öyleydi diyelim.
Mahkemenin yorumu yanlış çıktı
O tartışma bitti
Ama artık o tartışma bitti. Mahkemenin Anayasa ve yasa yorumu yanlış çıktı. TMK 10. maddenin Anayasaya aykırı olduğu, Anayasa Mahkemesi kararıyla bağlandı ve yoruma kapatıldı. Anayasa Mahkemesi kararları, devletin bütün organlarını bağlar. Mahkemeler, Anayasaya aykırılığına karar verilmiş bir hükme dayanarak karar veremez.
Mahkeme re’sen Anayasayı uygulamak zorunda
Anayasaya aykırı olan hükmün bir yıl daha yürürlükte kalması bu olayda gariptir. Sebebi var kuşkusuz. O konuya da gireceğiz. Ancak Anayasaya aykırılık konusu, zaten yürürlükte olan kanunlarla ilgilidir. Eğer bir kanun Anayasaya aykırı ise, mahkeme Anayasanın üstünlüğü nedeniyle re’sen Anayasayı uygular.
Hatta Anayasaya aykırılık durumunun kesin olması bile şart değildir. Eğer mahkeme yasanın Anayasaya aykırı olduğunu “ciddi” görürse, re’sen veya talep üzerine konuyu Anayasa Mahkemesine götürebilir de.
Ancak bugün yaşanan olayda, konu Anayasa Mahkemesi içtihadıyla sonuca bağlanmıştır. Mahkeme, Anayasa hükmünü uygulayacaktır. Anayasaya aykırı olan ve bir yıl daha yürürlükte bırakılan Anayasaya aykırı maddeyi uygulayamaz.
Eğer yasada boşluk olsaydı
Eğer yasada boşluk olsaydı, başka deyişle tutukluluk süresi konusunda yasalarda bir hüküm bulunmasaydı, bir yıl beklenebilirdi. Ama CMK, konuyu düzenlemiş, tutukluluk süresinin iki yıldan uzun olamayacağını, ancak en fazla üç yıl uzatılacağını hükme bağlamış.
Boşluk Anayasaya bağlılıkta!
Bu üç yıl da tartışmalıdır. Kanunun ifadesi bozuktur, uzatılan süre bir yıl mı, yoksa toplam üç yıl mı tartışmalıdır. Hiçbir uzatma aslını aşamayacağına göre tutukluluk süresi en çok üç yıldır. Bozuk ve hukuk ilkelerine aykırı ifadeye esas alsak bile, tutukluluk süresi, hadi bilemediniz 2+3, yani en çok beş yıldır. Yasada boşluk yok. Boşluk, Anayasaya bağlılıktadır.
Yasa yürürlükte, peki
Anayasa yürürlükte değil mi
Önemle tekrar ediyoruz:
Evet, Anayasa Mahkemesi, TMK 10. maddeyi bir yıl daha yürürlükte bıraktı.
Zaten Anayasaya aykırılık, yürürlükte olan yasalarla ilgili olarak mahkemelerin önüne gelir.
Hiçbir mahkeme yürürlükte olsa bile, Anayasaya aykırı olan bir yasaya göre hüküm kuramaz.
Yaşanan olayda artık yasanın Anayasaya aykırılığı Anayasa Mahkemesinin bağlayıcı kararıyla saptanmıştır. Mahkeme, Anayasa hükmünü uygulamak zorundadır.
Okuyucularımızdan dilek
Bu yazıyı ve bu yazıyla birlikte, bu köşede 11 Temmuz 2013 Perşembe günü yayımlanan “Anayasa Mahkemesi’nin son bağlayıcı İÇTİHADI” başlıklı yazıyı başta hukukçular olmak üzere ilgili yurttaşlara yaymanızı ve tartışmanızı diliyorum.