Kürtçe savunma hakkı açısından anlamlı sorular. Kürtçe hukuk dili yaratılabilir mi? Batı ve Kuzey Avrupa halkları gibi Kürtler de kendilerine bir hukuk dili edinemezler mi? Hukuk dili kaç yüzyılda oluşuyor? Yeni bir hukuk dili yaratmak için tren kaçtı mı, yoksa istasyonda mı bekliyor?
Roma Hukukundan aklımda kalmış, dört çeşit aynî akit vardır:
Commadatum: Ariyet.
Depositum: Emânet.
Pignus: Rehin.
Mutuum: Ödünç
Peki bu taşınır mallara ilişkin akitlerin, Almanca, Fransızca, Felemenkçe vb. karşılıkları yok mudur?
Avrupa’da hukuk dili niçin Latince kökenlidir ve hukuk fakültelerinin ilk sınıflarında niçin Latince öğretilir?
Bu soruya vereceğiniz cevap, Kürtçe savunma hakkı açısından anlamlı olacaktır.
Asteriks’e soralım
Bilindiği gibi bugün Batı ve Kuzey Avrupa halkları, İlkçağda Roma imparatorluğunun çevresini oluşturuyordu. Romalılar onlara “barbar” diyorlardı.
Bu halklar, özel mülkiyet sistemine geçtikleri ve devletler oluşturdukları zaman, büyük ölçüde Roma Hukukunu aldılar. Bu olaya hukukçular “reception” diyor. Konuyu işleyen benim bildiğim Türkiye’deki bilim adamı, can arkadaşım Prof. Dr. Cahit Can’dır. (Türk Hukukunun Kökenleri ve Türk Hukuk Devrimi, Kaynak Yayınları)
Acaba Cermenler, Almanlar, Tötonlar, Franklar, Gotlar, Normanlar, Anglezler, Saksonlar, Brötonlar, Keltler, yani bilcümle halklar, kendi dilleri oldukları halde, devletleşirken, başka deyişle kendi hukuklarını yaparken, niçin Latinceye yaslandılar?
Asteriks çizgi romanlarını okuyanlar aslında bu sorunun cevabını çok iyi verirler.
Çünkü önlerinde Roma Hukuku gibi gelişmiş bir hukuk sistemi vardı. Roma, çok gelişmiş bir meta ekonomisi temelinde olağanüstü gelişkin bir hukuk sistemi kurmuştu.
Bu hukuk sisteminin kavram ve kurumları, köleci düzen içinde oluştuğu halde, kapitalist meta ekonomisi için dahi bir hukuki kaynak oluşturuyordu.
Yüzyılların işi
Batı ve Kuzey Avrupa halklarının Roma Hukukunun kavramlarını almaları ve kendi dillerine mal etmeleri, yüzyıllar boyunca yaşanan bir süreçtir.
Bir hukuk dili oluşturmak, öyle sözlükleri açıp karşılıklar üreterek yapılabilecek bir iş değildir.
Sizin bir başka hukuk dilini almanız ve özümlemeniz, yüzyılları kapsayan bir süreçtir.
Rakip ve seçenek değil
Kürtlerimiz açısından bu olay, çok farklı koşullarda yaşanmıştır. Türk-Kürt ilişkisi, Roma-Cermen ilişkisi değildir. Türk ve Kürt, bin yıldır Selçuklu- Osmanlı halkıdır ve Cumhuriyet döneminde tek millet olma yolunda büyük mesafe almıştır.
Kürt yurttaşlarımız bu süreçte Türkçe hukuk dilini özümlemişlerdir. Bu açıdan Kürtçe, artık Türkçenin bir rakibi veya seçeneği değildir.
Bunda üzülecek, gocunacak bir şey yok. Bu gerçekleri hatırlatmaktan çekinmek de ahlaklı bir tutum değildir.
Talebin varacağı boyut
Kürtçe savunma hakkı talebi, aslında Kürtçe yargı talebidir. Ceza yargısında Kürtçe savunma hakkı tanıdığınız yurttaşa, Ticaret veya Şirketler veya Borçlar hukukuyla ilgili davalarda aynı hakkı tanımanız tutarlılık gereğidir.
Ne var ki, Ceza Hukukunda veya Ticaret Hukukunda kullanabileceğiniz bir Kürtçe (ya da Zazaca) hukuk dili yok, Salı günü bunu bu köşede uzun uzun yazdık. Kürtçe tek bir hukuk kitabı yok ve PKK da bütün yargılamalarını Türkçe yapıyor.
Zaman var mı?
Peki Kürtçe savunma hakkını yasallaştırmaya kalkıştığınıza göre, ey AKP iktidarı, Kürtçe hukuk dilini nasıl yaratacaksınız?
Bazıları diyorlar ki, “nolmuş yani biz de Avrupalıların Latince hukuk dilini almaları gibi, başka dillerden alır ve Kürtçe hukuk dilini kurarız.”
Güzel de, o halkların Latince hukuk dilini almaları ve özümlemeleri, yüzlerce yıllık bir süreçtir.
Kürdümüzün önünde Kürtçe hukuk dili yaratmak için o kadar zaman var mı?
Hukuk dilinin çapı
Kaldı ki, hukuk dili yaratmak, kavramların karşılıklarını bularak halledilebilecek bir iş değildir.
Hukuk dili, kavramları, usavurması ve kurumlarıyla bir bütündür.
Çok açık söyleyelim Kürdümüz için yeni bir hukuk dili yaratabilmek için, tren geçmiş ve gitmiştir.
Zorlamanın değiştiremeyeceği gerçek
Herkes yaşayarak öğrenecektir: Türkiye Kürtlerinin hukuk dili, artık Türkçedir. Hiçbir zorlama, bu gerçeği değiştirmez. Tarihsel süreçler, bu tür zorlamaları dikkate almazlar.
Bugün açlık grevleri vb. duygusal ortamlarda, aklın sesi duyulmayabilir, kulaklar akla tıkanmış olabilir.
Ama tecrübeler öğretir.
Halka yalan söylemek, halkı kandırmak en ağır ahlaksızlıktır.