Engelli bireylerin çalıştığı işyerlerinin yüzde 85’inde işe uyum eğitimi verilmezken yüzde 84’ünde de fiziksel düzenleme eksiği var. Yüzde 73’ünde ise servis hizmeti yok.
İŞE ALIM SÜREÇLERİNDE AYRIMCILIK: Ayrımcılıkla karşılaşma olasılığı bazı engel grupları için (psikolojik ve zihinsel engelliler) daha yüksektir. Engel derecesi düşük ve ortopedik engeli olan bireylerin istihdam edilme oranı daha yüksektir. Belirli engel grupları için erişilebilir olmayan işyerleri de engelli çalıştırma yükümlülüklerini diğer engel gruplarından bireyleri çalıştırarak yerine getirmektedirler. Bu durumun çözümü için erişilebilirlik standartları sağlanmalı; işe yerleştirmede, işin gerektirdiği özellikler ile kişinin sahip olduğu yetkinliklerin örtüşmesi esas olarak değerlendirilmelidir.
YAPILMAYAN DÜZENLEMELER
ÇALIŞMA ORTAMINDA AYRIMCILIK: Toplumun engelli bireylerle birlikte yaşama konusundaki bilgi ve beceri eksikliği, dışlayıcı kültürü birlikte getirmektedir. Bunun sonucu olarak çalışma ortamındaki davranışlarda, performans değerlendirmesi ve terfi gibi süreçlerde de ayrımcılık yaşanmaktadır. TÜİK verilerine göre, engelli bireylerin işyerlerinde yapılması gerekirken yapılmayan düzenlemeler ve oransal dağılımları şu şekildedir:
Yüzde 88’inde mesleki teknolojik destek sağlanmamakta; yüzde 84.8’inde engelliler için işe uyum eğitimi verilmemekte; yüzde 84.1’inde engelliler için fiziksel düzenleme bulunmamakta; yüzde 79.3’ünde diğer çalışanlar engelliler ile çalışma konusunda bilgilendirilmemekte; yüzde 78’inde çalışma saatleri düzenlenmemekte; yüzde 73.2’sinde ulaşım için servis sağlanmamakta; yüzde 54.3’ünde tedavi için izin almakta kolaylık sağlanmamaktadır.
Çalışma ortamında karşılaşılan ayrımcılık ile ilgili sorunların çözümü için işyeri uyumlaştırma programları ve destekleyici teknolojiler sağlanmalı; işe yerleştirilen engelli çalışanların durumu izlenmeli ve değerlendirilmeli; ayrımcılıkla mücadelede ‘farkındalık’ yaratma çalışmaları yapılmalıdır. İşverenlerin ve işe alım süreçlerinde çalışanların ayrımcılığa karşı bilinçlendirilmesi, üniversite öğrencisi engelli bireylere, ilgili sektörlerde staj olanaklarının sağlanması, iyi örneklerin kamuoyunda paylaşılması sorunların çözümünde önemli katkılar sağlayacaktır.
ATILACAK ADIMLAR
ERİŞİLEBİLİRLİK SORUNU: Engelli bireyin yaşamını bağımsız sürdürebilme hakkı, erişilebilirlikle ilgili yapılan düzenlemelerin çıkış noktasıdır. Bu nedenle erişilebilirlik alanında atılacak adımlar, engelli bireylerin istihdam artışı için büyük önem taşımaktadır. İşyerlerinin ‘Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’nde tanımlanan ‘makul uyumlaştırma’ çerçevesinde erişilebilir hale gelmesine yönelik çalışmaların birçoğunun önemli bir maliyeti bulunmamaktadır (ILO, 2011). Bu uyumlulaştırma, kamu ve özel sektör ortaklığında gerçekleştirilmesi gereken orta vadeli bir sorumluluk olarak ele alınmalıdır.