Rifat Mutlu: ‘Hak’ temelli anlayışın önemi

Engelli istihdamında sorunlar ve çözümler - 4

Pek çok kurum ve kuruluş tarafından engellilerin toplumsal hayata katılımı ve istihdamı için yapılmakta olan birçok çalışma, iyi niyete dayalı ‘yardım’ çerçevesinde algılanmaktadır.

 

TOPLUMDA ‘YARDIM’ TEMELLİ ANLAYIŞTAN ‘HAK’ TEMELLİ ANLAYIŞA GEÇİŞ SÜRECİNİN TAMAMLANMAMASI: Bu sürecin henüz tamamlanmamış olması erişilebilirlik ile ilgili sorunları artırmaktadır. Pek çok kurum ve kuruluş tarafından engellilerin toplumsal hayata katılımı ve istihdamı için yapılmakta olan birçok çalışma, iyi niyete dayalı ‘yardım’ çerçevesinde algılanmaktadır. Bu bağlamda, aynı alanda faaliyet gösteren kurumlar aynı kurumun şubelerinin uygulamaları arasında dahi eşgüdüm, tutarlılık ve süreklilik her zaman sağlanamamaktadır. Bu sorunun çözümü için engelli bireyin hizmete eşit ve güvenli bir şekilde erişmesi, personelin iyi niyetine bağlı olmaktan çıkarılarak kurumsal politikalarla tutarlılık ve süreklilik gösterecek şekilde sunulmalı; yerel yönetimlerin engelli bireylere sunması gereken standart hizmetler belirlenerek kaynakların doğru ve etkin şekilde kullanılması sağlanmalıdır.

 

KALDIRIMLAR UYGUN DEĞİL FİZİKSEL ALTYAPI EKSİKLİKLERİ: Uluslararası sözleşmeler ve yasalar ile zorunlu kılınan erişilebilirliğin nasıl sağlanabileceğine yönelik standartlar ve kılavuzlara karşın uygulamalar yetersiz kalmaktadır. Engelli bireylerin yüzde 66.9’u kaldırımların, yaya geçitlerinin ve yaya yollarının; yüzde 58.4’ü kamu binalarının; yüzde 55.4’ünün postane ve banka benzeri mekanların uygun olmadığını belirtmektedirler (TÜİK, 2010). Erişilebilirlik standartlarının hayata tam olarak geçirilememesinde esas olarak iki neden bulunmaktadır. Bunlar ülkemizdeki koordinasyon, denetim ve yaptırım eksikliği ile bilgi ve farkındalık eksikliğidir.

 

Koordinasyon, denetim ve yaptırım eksikliğinin çözümü için yerel yönetimlerin bölgelerindeki engelli bireylerden oluşan sivil toplum kuruluşlarıyla birlikte mevcut finansal kaynaklar kapsamında ihtiyaçlar arasında öncelik sırası yapılarak erişilebilirlik çalışmalarının etkin şekilde yapılması önemli katkı yapacaktır.

 

Bilgi ve farkındalık eksikliğinin giderilmesinde evrensel tasarım konusunda uzman sayısının artırılması; yerel yönetimlerde erişilebilirlik konusunda teknik bilgi ve sosyal farkındalık eğitimlerinin verilmesi yarar sağlayacaktır.

 

İŞKUR’un engelli çalıştırma yükümlülüğünü sağlamayan kurumlardan aldığı maddi cezalar, engelli bireylerin çalıştığı işyerlerinin engellilere göre uyumlaştırması ve bu işyerlerine engellilerin gereksinim duydukları destek teknolojilerinin sağlanmasında kullanılmalıdır.