Televizyonlarda “Siirt’te merkeze bağlı Konacık Köyü’nün Demirkapı mezrasında yaklaşık 20 metre derinliğinde 40 metre çapında obruk oluştu” haberi yer aldı. (1) Konya Jeoloji Mühendisleri Odası Başkanı Prof. Dr. Fetullah Arık, Karapınar bölgesinde 2017 yılına kadar 300, geçen yıl dokuz, bu yıl da 11 obruk meydana geldiğini söyledi. Arık, “Bölgede mısır, yonca gibi çok su tüketen ürünler yetiştiriliyor. Bölgenin Türkiye ortalaması altında yağış aldığını düşünürsek, yeraltı su seviyesinin düşmesi de obruk oluşumunu hızlandırıyor” dedi. (2)
İç Anadolu en az yağış alan bölgemizdir. Buralar kısıtlı şekilde kuru tarım yapmaya elverişlidir. Mısır, patates, soğan gibi çok su isteyen ürünlerin yetiştirildiği, meyve bahçeleri tesis edildiği bilinmektedir. Bu gibi ürünlere o yörelerde devletçe destek verilmektedir. Yeraltı sularını kullanarak sulu tarım yapılması doğa yasalarına aykırıdır. Yağışı az olan yerlerde yeraltı suları azalacak ve zamanla tükenecektir. Derinlere inen suyun çıkarılması için kullanılan enerji masrafları yüksektir. Ayrıca çıkarılan suyun verimli kullanıldığı da söylenemez.
Obrukların oluşması, doğanın uyarısıdır. Acil durumda başvurulacak yeraltı sularının hesapsızca harcanması sonucunda bu alanlar bir süre sonra çöle dönüşecektir.
YERALTI SULARININ SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ
Yapılabilecek düzenlemeler konusunda bir örnek oluşturacağı düşüncesiyle, ABD’nin Kaliforniya Eyaletinde yapılan yasal düzenlemeler aşağıda dikkatinize sunulmuştur.
Sürdürülebilir Yeraltı Suyu Yönetimi Yasası, Kaliforniya Valisi Jerry Brown tarafından Eylül 2014’te onaylanmıştır. Kaliforniya, yeraltı suyu mevzuatını kabul eden son eyalet olmuştur.
Yeraltı suları eyaletin su kullanımında yağışlı yıllarda üçte bir, kurak yıllarda üçte iki paya sahiptir. Kurak yıllarda eyalet çapında, 3699 - 8631 hektometreküp su açığı oluşmaktadır. Yağışlı yıllarda bunun bir kısmı tekrar dolsa da, eyaletin başlıca tarımsal üretim bölgeleri de dâhil olmak üzere havzaların çoğunda, uzun vadeli bir eğilim olarak yeraltı su seviyesi düşmektedir.
Bu yasaya göre sürdürülebilir yönetim, altı “önemli ve aşırı” etkiden kaçınma olarak tanımlanmış olup bunlar:
1. Yeraltı suyu seviyesinin alçalması
2. Yeraltı suyu depolanmasında azalma
3. Deniz suyunun karışması
4. Su kalitesinin kötüleşmesi
5. Arazide çöküntü (obruk) oluşması
6. Birbiriyle bağlantılı yüzey sularından yararlanmaya etkişeklinde sıralanmıştır.
Yasa, eyalette mevcut 515 yeraltı suyu havzasından, yeraltı suyu talebi ve aşırı su çekimi bakımından öncelikli olan 127 havzada uygulanacaktır. Bu 127 havzanın kullandığı sular, çekilen suyun yüzde 96’sını oluşturmaktadır. Bu havzalardan 27’sine aşırı su çekiminin önlenmesi için yaptırım uygulanmıştır.
Yasa 30 Haziran 2017 tarihine kadar yeni bir kuruluş olarak Yeraltı Suyu Sürdürülebilirlik Daireleri (GSA’lar) oluşturulmasını emretmektedir. Bugüne kadar 141 havzada 378 yöreyi kapsayan 266 GSA oluşturulmuştur.
İkinci adım yeraltı suyu sürdürülebilirlik planlarının hazırlanmasıdır. 20 yıllık bir plan yapılacak ve her beş yılda gelişme durumu eyaletçe gözden geçirilecektir. Aşırı su çekilen kritik havzaların planları 31 Ocak 2020’ye kadar hazırlanacak; diğerleri 31 Ocak 2022’ye kadar teslim edilecektir.
Sürdürülebilir Yeraltı Suyu Yönetimi Yasası’nın hayata geçirilmesini destekleme ve denetleme sorumluluğu iki devlet kurumuna verilmiştir. Su Kaynakları Bakanlığı kolaylaştırma ve değerlendirme işlevi görürken; Su Kaynakları Denetim Kurulu yasal yaptırımları gerçekleştirecektir. (3)
SONUÇ
Belirli miktarda para bulunan bir banka hesabından, yatırılandan fazla para çekildiğinde bir süre sonra paranın tükenmesi gibi yeraltı suları da tükenecektir. Doğada tüketici kredisi çekme olanağı da yoktur. Aklımızı kullanmazsak milyonluk kentler içme suyu bile bulamaz hale gelebilir.
***
(1) Kaynak: TRT Haber, erişim tarihi 25.4.2019.
(2) Kaynak: https://www.sabah.com.tr/galeri/yasam/konyada-olusan-obruklarin-nedeni-belli-oldu
(3) Kaynak: California Agriculture January - March 2018 Volume 72 Number 1 Special Issue: The Sustainable Groundwater Management Act, s.4.