Cengiz Çakır: Sorunlarınızı siz çözeceksiniz

"Kooperatiflerin uzmanlaşmış profesyonel eleman çalıştırması gereklidir"

Prof. Dr. Feridun Ergin’in “İKTİSAT” kitabında ilginç bir örnek vardı. 1920’li yıllarda ABD’nin pamuk alanlarında büyük ölçekli bir böcek salgını olmuştur. Çok zarar yapan bu böcek; çiftçileri, işçileri ve hatta hammadde bulamayan sanayicileri bile yıkıma uğratmıştır. Kıt olduğu için pamuk fiyatları aşırı yükselmiştir. Doğa koşulları nedeniyle olsa gerek bu böcek Alabama Eyaleti’ndeki tarlalara zarar vermemiştir. Pamuk fiyatlarındaki artış nedeniyle Alabama çiftçileri rekor düzeyde para kazanmışlardır. Çitfçiler şükran duygularını ifade etmek için kentin meydanlarından birine, bilimsel adı Anthonomus grandis olan böceğin heykelini dikmişlerdir. Kıssadan hisse bazı tarım üreticileri için yıkım olan bir durum bazıları için fırsat olabilir. Soğan ve patates fiyatlarının aşırı yükseldiği bu yıl elinde soğan ve patates olanların halk deyimiyle “deli para” kazandıkları sır değildir.

 

1980’lerden bu yana iyice azgınlaşarak vahşi kapitalizme dönüşen ekonomik düzende özelleştirmelerle devletin ekonomiye yön verecek kurumları yok edilmiştir. Süt Endüstrisi Kurumu (SEK), Et-Balık Kurumu (EBK), Türkiye Zirai Donatım Kurumu, Tekel İdaresi, YEMTA gibi kuruluşlar artık yoktur. TARİŞ, ANT BİRLİK, ÇUKOBİRLİK, FİSKOBİRLİK, GÜNEYDOĞU BİRLİK, GÜL BİRLİK, KOZA BİRLİK v.b. gibi tarım satış kooperatifleri, birlikleri sanayi tesisleri ellerinden alınıp devlet desteği kesildiği için işlev yapamaz hale gelmişlerdir. Elde kalan Toprak Mahsulleri Ofisi, biraz da ÇAYKUR işe yaramaktadır. Tarım Kredi Kooperatifleri Birliği kimyasal gübre üretiminden damızlık hayvan yetiştirmeye kadar işlevler üstlenmektedir. Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birlikleri esas amaçları olan hayvan ıslahını gerçekleştirme konusunda hiçbir başarılı adım atmamıştır. Türkiye, ABD’den sonra dünyada en fazla sığır ithalatı yapan ikinci ülke durumundadır. Damızlık sığır yetiştiricileri birlikleri de sığır ithalatı yapmaktadır. Saman ithalatı yaparak kötü örnek bile olmuştur.

 

 

KÖY İŞLERİ HİZMETLERİ ARTIK BELEDİYELERDE

 

1926 tarihli Köy Kanunu yürürlükten kaldırılmış, bir gecede 16.800 köyün tüzel kişiliği ortadan kalkmıştır. Köy malları büyükşehir belediyelerine devredilmiştir, meralar başta olmak üzere yağmalanmaktadır. Köy İşleri Bakanlığı’nın verdiği hizmetlerin belediyeler ve il özel idareleri eliyle gerçekleştirilmesi öngörülmüştür. Belediyelerin bu işi başaracak personeli ve araçları yoktur. Yapılan işler göstermelik olmaktan ileri gidemez.Tarım Orman Bakanlığı’nın amaç ve programları ile uyum sağlanmadan belediyelerin kendi başına yapacakları işler sorunlarımıza çözüm getiremez. Hatta iki başlılık yaratır ve kaynak israfına yol açar.

 

 

TEK GERÇEKÇİ ÇÖZÜM

 

Bu durumda belediyenin tanzim satış çadırı kurmaktan başka yapacağı fazla bir şey yoktur. Hükümet iyi niyetli bile olsa istediğini gerçekleştirecek araçlardan mahrumdur. Çiftçiler onlardan dilekte bulunmak yerine işe kendileri el atmak zorundadır. Bu işin bütün dünyada geçerli olan çözüm şekli kooperatifçiliktir. Bir araya gelip sorunlarınızı çözmek zorundasınız.

 

Mazot, gübre, ilaç, tohum ve yem gibi girdiler pahalı diyorsunuz. Bunların büyük bir kısmı dış alım yoluyla tedarik ediliyor. Çok uluslu şirketlerin egemen olduğu bir piyasa söz konusu. Tek başınıza bu devlerle uğraşamazsınız. Ama siz milyonlarca kişisiniz. Gerek ekonomik gerekse politik açıdan en güçlü grubu sizi oluşturuyorsunuz. Herkesin hayatı sizin varlığınıza ve çabanıza bağlı. Bir araya gelin. Süt fabrikalarınız, mezbahalarınız, satış mağazalarınız olsun. Gübre, ilaç, yem fabrikaları kurun. Bunların kazançları da size kalsın.

 

 

KOOPERATİFİN YAPACAĞI İŞLER

 

Ortaokuldaki tarih öğretmenim rahmetli Faik Açıkalın anlatmıştı. Mısır firavunu rüyasında yedi zayıf ineğin yedi şişman ineği yuttuğunu görmüş. Yakınındaki kişilerin rüyasının yorumlanmasını istemiş. Bilge insanlardan biri, yedi yıl bolluk olacağını, bunu yedi yıllkı bir kıtlık döneminin izleyeceğini belirtmiş. Bolluk döneminde tahılların depolanarak kıt zamanlarda kullanılmasını önermiş. Firavun ne yaptı bilmem ama sizin kooperatifinizin yapacağı işler bellidir.

 

Bütün ürünlerin fiyatı aynı anda düşmez veya yükselmez. Piyasa incelemeleri ve tahminler yaparak üretim planlanabilir. Üretim fazlalığı olursa ürünün bir kısmını piyasaya sunmadan başka şekilde değerlendirme yoluna gidebilir. Patates cips yapılabilir, nişasta veya alkol elde edilebilir. Sığırlar patatesi iştahla yerler, hayvan yemi olarak bile değerlendirilebilir.

 

İşlerin iyi olduğu dönemde bir kesinti yaparak fiyat istikrar fonu oluşturup güçlük yaşanan dönemlerde destek sağlayabilir. Alımları toplu yaparak tasarruf sağlar. Büyük ölçekli taahhütlere girerek sözleşmeli üretim ve ihracat yapabilir.

 

Kooperatiflerin uzmanlaşmış profesyonel eleman çalıştırması gereklidir. Çağdaş teknolojiiyi kullanmalı ve büyük ölçekli olmalıdır. Desteklemeler kooperatifler yoluyla yapılmalıdır.