24 Haziran 2019 günü yayınlanan yazıda çiftçilerin sorunlarının “bütün dünyada geçerli olan çözüm şekli kooperatifçiliktir” denilmişti. “Kooperatiflerin uzmanlaşmış profesyonel eleman çalıştırması gereklidir. Çağdaş teknolojiiyi kullanmalı ve büyük ölçekli olmalıdır. Desteklemeler kooperatifler yoluyla yapılmalıdır” şeklinde bazı önerilerde bulunulmuştu.
Bugün bu savları destekleyecek bir örnek ele alınacaktır.
EN BAŞTA YER ALAN 50 KOOPERATİF ABD’DE SÜTÜN YÜZDE 83’ÜNÜ ÜRETİYOR
2017 yılında ABD süt üreticileri 215 milyar pound (97,61 milyon ton) süt üretmiştir. En başta yer alan 50 kooperatif hep birlikte bu toplamın yaklaşık yüzde 81’ini oluşturan 173,3 milyar pound (78,70 milyon ton) süt üretmiştir. En baştaki 5 kooperatif ulusal süt üretimin yüzde 46’sını oluşturan 99 milyar pound (44,9 milyon ton) süt sağlamıştır.
Geçen yıl, kooperatif ortağı olan çiftliklerin sayısı 407 adet azaldığı halde 50 kooperatifin topladığı süt miktarı 4 milyar pound (1,8 milyon ton) artmıştır. İşletme sayısındaki bu azalma 2016 yılındaki 1336 sayısından daha düşüktür. 2017’de 50 kooperatife süt teslim eden çiftlik sayısı 32.007’dir.
Sıralamada en başta yer alan bu 50 sütçülük kooperatifinin ortalama ortak sayısı 640’tır. Ortak sayısı 1000’den fazla olan 10 kooperatif vardır. Bunların toplam ortak sayısı 24.148 olup toplamın yüzde 75’ini oluşturmaktadır. Bunların ortalama 2.415 ortağı vardır. 18 kooperatifin ortak sayısı 100’den azdır. Bu gruptaki toplam ortak sayısı 775 olup, kooperatif başına 22 ortak düşmektedir. Idaho, Burlet’deki bir kooperatifin ortak sayısı sadece 6’dır. Ancak işletme başına yılda ortalama 64 bin ton süt üreterek bu başarı listesine girmeye hak kazanmışlardır. 100-999 arasında ortağa sahip kooperatif sayısı 22 olup bu grupta toplamın yüzde 22’sini oluşturan 7.084 işletme bulunmaktadır. 1.000’den fazla ortağa sahip 10 kooperatif toplam sütün yüzde 57’sini toplamaktadır.
Liste başında olan Kansas eyaletindeki Dairy Farmers of America Inc. adlı kooperatifin 8.551 ortağı olup bunlar 50,200 milyar pound (22,791 milyon ton) süt üretmiştir. Bu miktar 2017 yılında 18,8 milyon ton olan Türkiye’nin büyük baş süt üretiminden yüzde 21 daha fazladır. (Kaynak: Christy Achen, “Top 50 coops produce 81 percent of milk”, Hoard’s Dairyman, October 10, 2018, s.579.)
SEKTÖRÜN DURUMU
Kooperatiflerin durumunu böylece ortaya koymuş bulunuyoruz. Şimdi sütçülük sektörünün durumunu ele alacağız. Sektörün durumu kötüdur. İçme sütü tüketimi azalıyor. Buna karşılık süt üretimi artıyor ve süt fiyatları düşüyor. Üreticiler ayakta kalabilmek için verimi artırarak olabildiğince maliyetleri düşürmeye çalışıyor. Bu duruma ayak uyduramayan küçük işletmeler yok oluyor. 1996’da 130 bin olan işletme sayısı, 2018’de 37 bin 648’e inmiş olup, 2030 yılında 24 bin 200’e kadar düşmesi beklenmektedir. Toplam sağmal inek sayısı 9 milyon civarında olup, 2017 yılında ortalama verim 10.415 kg.dır. Ortalama inek sayısı 92’den 234’e çıkmıştır. İşletmeler ahırlarına hayvan katmaya devam ederek, 2030 yılında ortalama 400 başa ulaşacaktır. Çin ve Meksika başta olmak üzere çeşitli ülkelerle sürdürülen ticaret savaşları peynir stoklarının artmasına yol açmıştır. 2019 yılı itibariyle üst üste 5 yıldır süt fiyatları düşük seyretmektedir. Soya küspesi ve mısır fiyatları da düşmektedir. Bu koşullarda pek çok üretici batmaktadır. Ama çözümü hükümetten değil kooperatiften beklemektedir. Aşağıdaki alıntı bu bakımdan dikkat çekicidir.
AMERİKAN SÜT ÜRETİCİLERİNİ KURTARIN
Süt üreticileri olarak ne zaman uyanıp da bir üretim fazlası sorunumuz olduğunu algılayacağız? Bu ihracat noksanlığına bağlı, gümrük vergisiyle ilgili bir sorun değildir. Sadece, kâr sağlayacak bir süt fiyatı oluşması için gerekenden çok fazla süt üretiyoruz. Eğer bizim kooperatif önderlerimiz kolları sıvayıp bize önderlik ederek bu arzı denetim altına alırlarsa bizim bu fiyat sorununu çözeceğimize gerçekten inanıyorum.
Kısacası, bugün olan bitenin aksine, Amerikan süt üreticileri tasarruf hesaplarına para yatırarak bankalarımıza ödünç para verebilecektir. Ama şimdilerde daha derin borca batıyoruz. Bizler becerikli insanlarız, ama bunu kendimiz yapacak kadar da becerikli değiliz. Hükümetin yardımına muhtaç değiliz ve yardımını istemiyoruz, sadece kooperatif önderlerimizin görevini yaparak ortak mal sahiplerinin kâr etmesine yardımcı olmasına ihtiyacımız var. Hepiniz lütfen kooperatif önderlerinizle konuşun ve bu arz fazlasını denetim altına alalım! (Kaynak: Robert Stoll – IOWA Save the American dairy farm, Hoard’s Dairyman, April 25, 2019 p.240)
Biz de tarımsal sorunlarımızın üstesinden gelebilmek için kooperatiflerin çözüm merkezi olarak görüleceği bir sistemi kurmak zorundayız.